Thủ tướng Úc Anthony Albanese và Thủ tướng Papua New Guinea James Marape tại lễ hạ cờ ở Port Moresby, Papua New Guinea, Thứ Ba, ngày 16 tháng Chín năm 2025. Papua New Guinea kỷ niệm 50 năm độc lập. (Ảnh AAP/Mick Tsikas) KHÔNG LƯU TRỮ Nguồn: AAP / MICK TSIKAS/AAPIMAGE

Thủ tướng Úc Anthony Albanese đã rời Papua New Guinea (PNG) sau lễ kỷ niệm 50 năm độc lập của quốc gia này mà không đạt được thỏa thuận an ninh mang tính bước ngoặt như kỳ vọng. Đây là lần thứ hai trong vòng chưa đầy hai tuần một hiệp định chiến lược với láng giềng Thái Bình Dương bị trì hoãn, làm dấy lên những câu hỏi về nỗ lực ngoại giao của Canberra trong khu vực.

Thỏa thuận an ninh bị trì hoãn phút chót

Dự kiến, Úc và PNG sẽ ký kết Hiệp ước Pukpuk, một thỏa thuận nhằm nâng cấp hợp tác quân sự, mở đường cho công dân PNG gia nhập Lực lượng Quốc phòng Úc và đưa quan hệ hai nước lên mức liên minh. Đây sẽ là liên minh mới đầu tiên của Úc trong hơn 70 năm.
 

Tuy nhiên, hai bên chỉ kịp ký một bản thông cáo chung, trong đó phác thảo các nguyên tắc cốt lõi của hiệp ước. Thủ tướng PNG James Marape cho biết sự trì hoãn này không phải là bế tắc, mà là một phần của tiến trình dân chủ:

“Cả hai nội các phải để tiến trình vận hành, sau khi nội các thông qua, văn kiện sẽ được đưa ra Quốc hội để phê chuẩn”.

“Đây là những tiến trình thể chế quan trọng. Chúng ta không điều hành một chế độ độc tài quân sự, đây là một nền dân chủ, phải hoàn tất thủ tục trước”.

Liên tiếp thất bại ngoại giao của Canberra

Đây là lần thứ hai ông Albanese kết thúc chuyến thăm Thái Bình Dương mà không đạt được thỏa thuận.
 

Trước đó, hiệp ước an ninh với Vanuatu cũng bị hoãn lại do lo ngại có thể ảnh hưởng đến việc quốc gia này có được nguồn vốn quốc tế, trong đó có áp lực được cho là từ Trung Quốc.
 

Khi được hỏi liệu Bắc Kinh có tác động đến tiến trình với PNG hay không, ông Marape khẳng định Trung Quốc tôn trọng quyết định của nước ông:
 

“Trung Quốc là bạn bền vững của PNG trong 50 năm qua. Nhưng về an ninh, chúng tôi có đối tác mà chúng tôi chọn. Hoàn toàn không có chuyện Trung Quốc can thiệp nói rằng đừng làm thế này hay thế kia.”

Thủ tướng Papua New Guinea, James Marape. Ảnh: Getty

Nội dung và lo ngại quanh hiệp ước

Theo bản thông cáo, hiệp ước yêu cầu cả hai bên bảo đảm mọi hoạt động, thỏa thuận hay sắp xếp với các đối tác khác không được làm suy yếu việc thực thi thỏa thuận.
 

Một số thành viên trong liên minh cầm quyền của ông Marape lo ngại hiệp ước có thể ảnh hưởng đến chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, cả hai nhà lãnh đạo đều bày tỏ tin tưởng hiệp ước sẽ sớm được phê chuẩn.
 

Thủ tướng Albanese bác bỏ ý kiến cho rằng sự trì hoãn này là thất bại:
 

“Đây là một yêu cầu từ PNG gửi đến Úc, và Úc đã đồng ý. Trong nền dân chủ, mọi tiến trình phải được tôn trọng. Chúng tôi không quan tâm đến việc ép buộc ký kết”.

Trong chuyến thăm Port Moresby, ông Albanese tham dự lễ kỷ niệm 50 năm PNG giành độc lập từ Úc.

Ông nhấn mạnh độc lập là kết quả của sự nỗ lực và khát vọng của người dân PNG, chứ không phải món quà từ Canberra.

Thủ tướng Anthony Albanesse nói, “Độc lập không bao giờ là món quà mà Úc có thể trao tặng. Đó là quyền mà Papua New Guinea khẳng định và giấc mơ mà nhân dân các bạn biến thành hiện thực”.

Trong khi đó, Trung Quốc và PNG nhân dịp này đã ký một bản ghi nhớ về hợp tác môi trường, cho thấy sự cạnh tranh ảnh hưởng trong khu vực vẫn hiện hữu.

Thái Bình Dương – trụ cột trong chánh sách đối ngoại Úc

Chánh phủ đảng Lao động coi việc tăng cường quan hệ với các đảo quốc Thái Bình Dương là ưu tiên hàng đầu. Canberra đã ký một hiệp ước khí hậu với Tuvalu, một thỏa thuận gây tranh cãi về tái định cư với Nauru, và đang theo đuổi một hiệp ước an ninh với Fiji.
 

Tuy nhiên, lãnh đạo đảng Xanh, bà Larissa Waters, cho rằng chánh phủ Úc chưa đáp ứng đúng mong đợi của các nước láng giềng:

“Nhiều quốc gia Thái Bình Dương không thích bị Úc sai bảo và họ từ chối ký vào các hiệp ước. Điều họ kêu gọi Úc làm là rút khỏi AUKUS và ngừng mở các dự án khí đốt và than đá mới”.

“Chuyến thăm quan trọng hơn cả hiệp ước”

Dù thỏa thuận chưa được ký, Thủ tướng Marape vẫn nhấn mạnh chuyến thăm của ông Albanese mang nhiều ý nghĩa:
 

“Để riêng hiệp ước sang một bên, việc ông ấy đến tham dự lễ kỷ niệm 50 năm của chúng tôi quan trọng hơn rất nhiều”.
“Chánh phủ đảng Lao động có sự gắn bó đặc biệt với PNG từ năm 1975, và chúng tôi trân trọng mối quan hệ bền chặt đó”.

Ông Marape nói mục tiêu lớn nhất của PNG là bảo đảm thanh niên có việc làm, đất nước phát triển thịnh vượng, và qua đó đóng góp cho an ninh chung của khu vực.

Chuyến đi của Thủ tướng Albanese đến PNG khẳng định mối quan hệ lịch sử và hợp tác lâu dài giữa hai nước, nhưng việc trì hoãn liên tiếp các hiệp ước an ninh cho thấy những thách thức ngoại giao không nhỏ đối với Canberra trong bối cảnh cạnh tranh địa chánh trị ngày càng gay gắt ở Thái Bình Dương.

(Theo SBS News)