Trong một bức ảnh được cung cấp không ghi ngày tháng, được công bố vào thứ Tư, ngày 27 tháng Tám năm 2025, Dezi Freeman, còn được biết đến với tên Desmond Filby, tại tiểu bang Victoria, Úc. Cuộc truy lùng kẻ đào tẩu bị cáo buộc bắn chết hai cảnh sát vẫn đang tiếp diễn, trong khi người dân địa phương cảnh báo rằng người đàn ông dày dạn kinh nghiệm sống rừng này có thể sinh tồn trong điều kiện khắc nghiệt. (Được cung cấp bởi Cảnh sát Victoria). Ảnh: PR HANDOUT

Một cuộc truy lùng lớn đang diễn ra tại Victoria để bắt giữ người đàn ông bị tình nghi giết hai cảnh sát và làm bị thương một người khác sau khi nổ súng vào họ trong khi các cảnh sát viên này thực hiện lệnh khám xét. Nghi phạm 56 tuổi, Dezi Freeman, được biết đến là người có quan điểm phù hợp với phong trào được gọi là “công dân có chủ quyền” (tiếng Anh: sovereign citizens, hay gọi tắt là SovCits - DV)

Đang bỏ trốn và được cho là có võ khí hạng nặng, Dezi Freeman đã khiến thị trấn nông thôn Porepunkah ở Victoria phải phong tỏa.

Sau khi bị cáo buộc bắn vào ba cảnh sát làm hai người thiệt mạng, người đàn ông 56 tuổi này bỏ trốn khỏi hiện trường và hiện vẫn đang lẩn trốn trong rừng rậm ở Victoria.

Cư dân địa phương cho biết Freeman có quan điểm theo phong trào được gọi là công dân có chủ quyền.

Hiện giờ, hắn đang ở đâu đó trong khu rừng ở tiểu bang Victoria, nơi mà cảnh sát cho biết hắn rất am hiểu địa hình.

Cảnh sát trưởng bang Victoria Mike Bush cho biết họ đang nỗ lực hết sức để tìm kiếm hắn.

"Mọi tình huống đều có thể xảy ra. Hắn biết rõ khu vực đó. Dù chúng tôi có chuyên gia tại hiện trường, hắn vẫn hiểu rõ khu vực hơn chúng tôi. Vì vậy, chúng tôi đang huy động mọi chuyên gia, đồng thời được hỗ trợ bởi kiến thức địa phương."

Hiện trường vụ việc được mô tả là gợi nhớ đáng sợ đến những gì xảy ra tại thị trấn nông thôn Wieambilla, ở tiểu bang Queensland, hồi năm 2022, khi hai cảnh sát bị phục kích và sát hại bởi một gia đình cực đoan tôn giáo ngay tại một con đường nông thôn.

Lần này, cảnh sát đang thực hiện lệnh khám xét tại nhà của Freeman, liên quan đến Đội Điều tra Tội phạm Tình dục và Lạm dụng Trẻ em.

Freeman vốn quen mặt với cảnh sát, từng nhiều lần công khai bày tỏ thái độ chống đối chính quyền, gọi cảnh sát là “Phát-xít” và “lũ côn đồ khủng bố”.

Hắn cũng từng tham gia nỗ lực đưa cựu Thủ hiến bang Victoria Dan Andrews ra xét xử vì tội phản quốc.

Vậy công dân có chủ quyền (sovereign citizens) là ai? Và họ thực sự tin vào điều gì?

Tiến sĩ Kaz Ross nói, “Chúng tôi hiểu rằng công dân có chủ quyền là những người tự tuyên bố mình có chủ quyền riêng, không bị ràng buộc bởi luật pháp và hệ thống tư pháp hiện hành của đất nước, họ coi mình là công dân nhưng không thuộc hệ thống pháp luật của chúng ta”.

Tiến sĩ Kaz Ross, một chuyên gia nghiên cứu độc lập về chủ nghĩa cực đoan cánh hữu, thuyết âm mưu và hoạt động số, giải thích rằng theo hệ tư tưởng này, chấp nhận luật pháp đồng nghĩa với việc từ bỏ quyền lợi của một công dân có chủ quyền.

Những người này tin rằng bằng cách tự tuyên bố mình là “con người sống” hay “con người tự nhiên”, họ có thể tránh được việc nộp thuế và các khoản phạt.

Nói chuyện với hãng tin ABC, Bộ trưởng Nội vụ, Tony Burke, cho biết không ai đứng trên pháp luật:

"Bất kỳ tư tưởng nào cho rằng pháp luật không áp dụng với bạn đều tiềm ẩn nguy hiểm. Nguyên tắc để chúng ta giữ an toàn và cùng nhau sống trong một cộng đồng gắn kết là cùng chung một hệ thống pháp luật."

Đầu năm nay, Bản Đánh giá Nguy cơ Hằng năm của ASIO đã nhấn mạnh mối đe dọa ngày càng tăng từ chủ nghĩa cực đoan tại Úc.

Ông Tony Burke cho biết những phong trào như thế này khó phân loại hơn vì chúng thường kết hợp nhiều tư tưởng cực đoan.

"Khi chúng tôi nâng mức cảnh báo khủng bố từ 'có thể' lên 'có nguy cơ' năm ngoái, ông Mike Burgess đã nói rõ rằng chúng ta đang phải đối mặt với các hệ tư tưởng hỗn tạp. Trước đây, chúng ta có những nhóm khủng bố chính thức với một hệ tư tưởng cụ thể. Giờ đây, có một mối đe dọa mới khi mọi người nhặt nhạnh từ nhiều tư tưởng khác nhau, vốn tự nó đã mâu thuẫn, và điều đó đã thay đổi bản chất của mối đe dọa."

Khi bị cảnh sát chặn xe, những người theo phong trào này thường tránh xuất trình giấy tờ tùy thân và tin rằng với tư cách là “công dân có chủ quyền”, họ không cần bằng lái xe.

Theo Tiến sĩ Ross, một thuật ngữ chính xác hơn để mô tả phong trào này là “những người tuân theo luật rởm (tiếng Anh là: pseudo-legalist - Dan Viet).

Tiến sĩ Kaz Ross nói, “Họ tin vào luật pháp và công lý, nhưng họ cho rằng hệ thống hiện tại sai lầm. Vì vậy, khi gặp rắc rối với pháp luật và ra tòa, họ sẽ đưa ra những lập luận kỳ quặc theo hệ thống pháp luật riêng của họ. Do đó, họ được gọi là những người theo luật rởm”.

.

Trong đại dịch, làn sóng biểu tình chống vắc-xin và phản đối chính quyền đã khiến niềm tin vào thuyết âm mưu gia tăng.

Tiến sĩ Kaz Ross cho biết trong thời gian phong tỏa, nhiều người mất niềm tin vào chính quyền và tìm kiếm lời giải thích bên ngoài dòng chính.

"Đối với nhiều người, họ chưa từng nghĩ về chính phủ, về cách quản trị, về quyền lực cảnh sát. Lần đầu tiên trong đời họ bị yêu cầu: ở trong nhà, tiêm vắc-xin, đeo khẩu trang. Họ thắc mắc: chuyện gì đang xảy ra? Họ chưa từng phải thách thức quyền lực trước đây, và điều này không hợp lý với họ. Vì vậy, họ đi tìm lời giải thích: làm thế nào điều này hợp lý với thế giới của họ?"

Vụ xả súng này đã khiến dư luận kêu gọi chính phủ và cảnh sát mạnh tay hơn với những công dân có chủ quyền coi thường luật pháp.

Các chuyên gia cho rằng cảnh sát cần giải quyết nghiêm từ sớm khi những người này vi phạm các luật khác như gian lận thuế, lái xe không bằng lái, thay vì chờ đến khi họ phạm tội bạo lực.

Tiến sĩ Ross cảnh báo mối đe dọa này rất nghiêm trọng:

"Chúng ta không thể để mọi người tự lập ra hệ thống pháp luật của riêng mình, thực thi công lý công dân, tin rằng họ ở trên pháp luật và có quyền xét xử tội phản quốc đối với người khác, hoặc bảo vệ bản thân bằng mọi phương tiện. Điều đó vô cùng nguy hiểm. Và chúng ta đã thấy hậu quả."