Cột cờ và mặt ngoài của Tòa nhà Quốc hội tại Canberra, Lãnh thổ Thủ đô Úc, ngày 17 tháng 3 năm 2025. Ảnh nguồn: AAP / Mick Tsikas Source: AAP / MICK TSIKAS/AAPIMAGE

AUSTRALIA - Các chuyên gia về luật nhân quyền đang kêu gọi chánh phủ liên bang nắm bắt cơ hội được cho là mang tính bước ngoặt để thành lập Đạo luật Nhân quyền Liên bang. Lời kêu gọi này được đưa ra khi một báo cáo mới phân tách cách mà trong suốt năm thập niên qua, những nỗ lực xây dựng một đạo luật như vậy tại Úc luôn vấp phải sự phản đối chánh trị và thông tin sai lệch.

Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền được các quốc gia thông qua tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc năm 1948, sau Thế chiến thứ Hai.

Mục tiêu của tuyên ngôn là thiết lập một “chuẩn mực chung cho tất cả các dân tộc và quốc gia” theo luật pháp quốc tế.

Khi nói đến việc áp dụng tuyên ngôn này tại từng quốc gia, Ủy ban Nhân quyền Úc đã thực hiện một video giải thích cách định nghĩa về nhân quyền:

“Đó là những nguyên tắc cơ bản quy định cách chúng ta đối xử với nhau bằng phẩm giá, tôn trọng, bình đẳng và công bằng.”

Không giống như Tân Tây Lan hay Vương quốc Anh, Úc hiện không có một Đạo luật Nhân quyền cấp quốc gia.

Mặc dù trong Hiến pháp có các quyền ngụ ý được bảo vệ, và có các đạo luật chống phân biệt đối xử ở cấp liên bang.

Ở cấp bang và vùng lãnh thổ, một số nơi như tiểu bang Victoria, Vùng Lãnh thổ Thủ đô Úc (ACT) và tiểu bang Queensland có đạo luật nhân quyền riêng biệt.

Vậy tại sao Úc vẫn chưa có một Đạo luật Nhân quyền toàn diện ở cấp liên bang?

Một báo cáo mới của Trung tâm Luật Nhân quyền (Human Rights Law Centre) và tổ chức nghiên cứu chánh sách công Whitlam Institute đã tìm hiểu câu hỏi này.

Báo cáo cho thấy trong suốt năm thập niên qua, sự ủng hộ của công chúng đối với một Đạo luật Nhân quyền Liên bang ngày càng tăng.

Tuy nhiên, điều đó luôn bị cản trở bởi sự phản đối chánh trị và thông tin sai lệch.

Giáo sư Azadeh Dastyari từ Đại học Western Sydney, đồng tác giả của báo cáo, cho biết:

“Có một chiến dịch nhằm miêu tả Đạo luật Nhân quyền như một điều gì đó rất cực đoan, nguy hiểm, thậm chí là xấu xa – một mối đe dọa với nền dân chủ. Nhưng sự thật là, chúng ta là nền dân chủ tự do duy nhất trên thế giới không có sự bảo vệ nhân quyền được ghi trong hiến pháp – hoặc một Đạo luật Nhân quyền cấp quốc gia”.

Trong 50 năm qua, đã có hai chính phủ – đều thuộc đảng Lao động – thực hiện ba nỗ lực thất bại nhằm thành lập Đạo luật Nhân quyền quốc gia.

Năm 2008, chánh phủ Rudd khởi động cuộc Tham vấn Nhân quyền Quốc gia, trong đó hơn 87% ý kiến bằng văn bản ủng hộ việc ban hành một Đạo luật Nhân quyền cho Úc.

Năm 2024, Ủy ban Liên nghị viện về Nhân quyền công bố báo cáo về khung nhân quyền của Úc, và khuyến nghị đầu tiên là thành lập một Đạo luật Nhân quyền.

Giáo sư Dastyari cho biết ý tưởng này đang nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ công chúng:

“Tôi nghĩ mọi người đang nhìn thấy những gì đang xảy ra trên thế giới – sự xói mòn các quyền tự do. Và họ nhận ra rằng chúng ta cần có những biện pháp bảo vệ. Dù hiện nay mọi thứ có thể vẫn đang hoạt động, chúng ta cần đảm bảo rằng trong tương lai các quyền đó vẫn được duy trì và bảo vệ. Hiện tại, chúng ta đang đặt quá nhiều niềm tin vào thiện chí của các chánh trị gia – nhưng nếu ngày mai điều đó không còn thì sao?”

Sau khi chiến thắng trong cuộc bầu cử liên bang tháng 5/2025, chính phủ Albanese (và Tổng chưởng lý Michelle Rowland) cho biết trong kế hoạch 100 ngày đầu tiên, họ đang “cân nhắc cẩn thận” việc thông qua một Đạo luật Nhân quyền.

Tuy nhiên, cho đến nay điều đó vẫn chưa trở thành hiện thực.

Giám đốc điều hành Trung tâm Luật Nhân quyền, bà Caitlin Reiger, cho rằng nhu cầu về một Đạo luật Nhân quyền hiện cấp thiết hơn bao giờ hết:

“Chúng ta đã chứng kiến rất nhiều cuộc điều tra hoàng gia chỉ trong vài năm qua – từ Robodebt đến điều tra về người khuyết tật, đến chăm sóc người cao tuổi – tất cả đều cho thấy hệ thống của chúng ta không hoạt động như mong muốn”.

Có những biện pháp bảo vệ quan trọng, nhưng vẫn còn những khoảng trống, và nhiều người bị rơi vào đó, không có nơi nào để tìm đến Đạo luật Nhân quyền sẽ buộc chánh phủ và những người ra quyết định công phải cân nhắc tác động của chánh sách đối với con người ngay tại thời điểm đưa ra quyết định, thay vì chỉ xử lý hậu quả sau đó".

Bà Reiger cho biết việc ban hành Đạo luật Nhân quyền cũng là để chuẩn bị đối phó với các vấn đề hiện tại và trong tương lai:

“Vì điều đó sẽ đặt nền tảng cho tất cả các cuộc thảo luận khác – từ phân biệt tôn giáo, phân biệt chủng tộc, quyền được chăm sóc sức khỏe, cho đến quyền có nhà ở. Tất cả đều nằm trong khuôn khổ của Đạo luật Nhân quyền. Giờ đây là cơ hội hoàn hảo – quá trình tham vấn đã hoàn tất, công chúng ủng hộ áp đảo, và thực tế đây là bước đi hiển nhiên tiếp theo.”

(Theo SBS News)