Michael Read, Phóng viên Đối ngoại và Quốc phòng

Ngày 9 tháng 10, 2025

(Huy Lê biên dịch)

ÚC ĐẠI LỢI, THÁI BÌNH DƯƠNG - Trung Quốc đã, chỉ trích Úc về hiệp ước quốc phòng với Papua New Guinea, cảnh báo đối với các thỏa thuận song phương giữa các quốc gia ở vùng Thái Bình Dương và nói rằng không quốc gia nào được coi khu vực này là sân sau của họ.

Tuyên bố của Đại sứ Bắc Kinh tại Papua New Guinea được đưa ra trong bối cảnh các tổng trưởng quốc phòng cảnh báo rằng Trung Quốc đang ngày càng quyết đoán hơn ở Thái Bình Dương và các cuộc chạm trán với quân đội Úc sẽ diễn ra thường xuyên hơn.

Khu trục hạm Hengyang của Trung Quốc ngoài khơi bờ biển Úc vào tháng 2/2025. Ảnh: AP

Thủ tướng Anthony Albanese và người đồng cấp Papua New Guinea, James Marape, hôm thứ Hai, ngày 6/10, đã ký Hiệp ước Pukpuk (Pukpuk Treat), nỗ lực mới nhất của chánh phủ nhằm tăng cường quan hệ với một nước láng giềng Thái Bình Dương nhằm kiềm chế tham vọng của Trung Quốc trong khu vực.

Hiệp ước này, vẫn cần được Quốc hội hai nước phê chuẩn, sẽ là liên minh chánh thức thứ ba của Úc, sau Hoa Kỳ và Tân  Tây Lan, để cam kết hai nước sẽ bảo vệ lẫn nhau nếu bị tấn công.

Trong một bài xã luận được đăng trên hai cơ quan truyền thông lớn của Papua New Guinea trong tuần này, Đại sứ Trung Quốc Dương Hiểu Quang đã lên án "những thỏa thuận độc quyền giữa  hai bên" giữa các quốc gia ở Thái Bình Dương, nhưng, không trực tiếp nói đến Úc.

Ông Dương viết, "Các quốc đảo ở vùng Thái Bình Dương có quyền theo đuổi hợp tác hữu nghị với tất cả các quốc gia phát triển",

"Khu vực Thái Bình Dương không được trở thành đấu trường cạnh tranh giữa các cường quốc, và không quốc gia nào được coi các quốc đảo là 'sân sau' của mình, hoặc tham gia vào cuộc cạnh tranh chỉ mang lợi ích riêng cho một phía (zero-sum competition), và các thỏa thuận độc quyền chỉ giữa hai bên (exclusive arrangements)."

Ông Dương cho biết việc Trung Quốc và Papua New Guinea giúp đỡ lẫn nhau "mà không can thiệp" là "đúng đắn và phù hợp", đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì độc lập.

Để chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc, Canberra đã ký kết các thỏa thuận an ninh sâu rộng với Tuvalu và Nauru, trao cho Canberra quyền quyết định cuối cùng về bất kỳ thỏa thuận an ninh nào khác mà hai quốc gia này có thể muốn ký kết với các quốc gia khác.

Hugh Jeffrey, người đứng đầu bộ phận sách lược, chánh sách và công nghiệp quốc phòng, cho biết các quan chức quân sự Trung Quốc coi địa lý chiến lược của họ bị hạn chế ở mức chưa từng có (đặc thù) so với các cường quốc khác.

Jeffrey phát biểu tại phiên điều trần của Thượng viện vào hôm thứ Năm ngày 9/10: “Họ đang tìm cách mở rộng không gian chiến lược để hành động. Vấn đề, tất nhiên, là điều này sẽ xung đột với các quyền hợp pháp và lãnh thổ của các quốc gia khác,”

“Chúng ta không tìm cách kiềm chế Trung Quốc, chúng ta không tìm cách phủ nhận quyền xây dựng một lực lượng quân sự phù hợp với lợi ích và nguồn lực của họ”.

“Mà thay vào đó, chúng ta muốn cường quốc này (là Trung Quốc) thực thi quyền lực theo cách xây dựng văn hóa chiến lược trong khu vực của chúng ta, chứ không phải làm suy yếu nó, và cuối cùng là phù hợp với luật pháp quốc tế.”

Bộ trưởng Quốc phòng Greg Moriarty cho biết Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã tăng số lần khai triển quân bên ngoài chuỗi đảo thứ nhất và thứ hai, trải dài qua Nhật Bổn, Guam và Palau.

Bộ trưởng Quốc phòng Greg Moriarty nói “Chúng ta đã gặp phải những hành vi không an toàn và thiếu chuyên nghiệp đối với các tài sản của Lực lượng Phòng vệ Úc (ADF) và PLA đang ngày càng tỏ ra quyết đoán”.

Ông nói với Thượng viện rằng: “Chúng tôi nhận thấy có thêm các đợt khai triển về phía nam, bao gồm cả vào vùng biển xung quanh Nam Dương (Indonesia) và các khu vực khác ở Đông Nam Á, và chúng tôi dự đoán rằng sẽ tiếp tục có thêm các đợt triển khai ở vùng biển gần với chúng ta”.

Vào ngày 21 tháng Hai, một hạm đội hải quân Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận bắn đạn thật ở Biển Tasman, gây ra một tình trạng hỗn loạn khi 49 chuyến bay giữa Úc và Tân Tây Lan buộc phải chuyển hướng, một số chuyến bay đang bay trên không trung.

Sau cuộc tập trận bắn đạn thật thứ hai một ngày sau đó, hạm đội tàu chiến Trung Quốc đã đi vòng quanh lục địa Úc, làm dấy lên những câu hỏi về năng lực hàng hải của Úc trong bối cảnh sức mạnh hải quân của Trung Quốc ngày càng gia tăng.

Ông Moriarty cho biết Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc đã tiếp tục mở rộng phạm vi năng lực quân sự và tăng cường nhịp độ hoạt động.

Ông nói, “Khi PLA hoạt động xa hơn, chúng tôi dự kiến Lực lượng Quốc phòng Úc sẽ giáp mặt thường xuyên hơn, kể cả ở vùng biển gần Úc”.

Tham mưu Trưởng Lực lượng Quốc phòng Úc, Đô đốc David Johnston, cho biết ông đã tới Bắc Kinh vào tháng Tám để bày tỏ quan ngại về cuộc tập trận bắn đạn thật với người đồng cấp Trung Quốc, Đại tướng Lưu Chấn Lập (General Liu Zhenli).

Ông Johnston nói, “Tôi đã trực tiếp nêu vấn đề về hành vi của các vụ việc bắn đạn thật và sự gián đoạn giao thông dân sự với ông ấy, cũng như kỳ vọng rằng các lực lượng quân sự sẽ hành xử một cách chuyên nghiệp và nhận thức được tác động của các hoạt động của họ”.

Ông Johnston cho biết ông Lưu Chấn Lập đã nhắc lại rằng hành động của Trung Quốc là hợp pháp, nhưng ông Johnston cho biết đó không phải là điều ông muốn nói với người đồng cấp Trung Quốc.

Ông Johnston nói, “Quan điểm của tôi là nó [cuộc tập trận] đã gây gián đoạn và không phải là thông lệ tốt nhất. Vì vậy, Trung Quốc đã phản đối cách nhìn nhận của Úc về cuộc tập trận này, nhưng đây là một cơ hội quan trọng để tôi có thể nói rất rõ ràng về những kỳ vọng và quan điểm của chúng ta”.

Ông Moriarty cảnh báo căng thẳng đang gia tăng trên khắp khu vực.

Ông Moriarty nói, “Chánh phủ Úc đã bày tỏ lo lắng về hành vi cưỡng ép của Trung Quốc ở Biển Nam Trung Hoa / Biển Hoa Nam (South China Sea) – gây áp lực lên Phi Luật Tân và các quốc gia khác”,

“Chúng ta đã gặp phải những hành vi không an toàn và thiếu chuyên nghiệp đối với các tài sản của Lực lượng Phòng vệ Úc Đại Lợi (ADF), và Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đang ngày càng quyết đoán hơn”.

Các viên chức quân sự Úc đã chánh thức gửi công hàm phản đối thông qua các đại sứ quán ở Canberra và Bắc Kinh vào tháng Hai, sau khi một tiêm kích cơ của Trung Quốc thả pháo sáng chỉ cách 30 mét với một phi cơ trinh sát của Úc trên Biển Nam Trung Hoa.

Ông Moriarty cho biết mối quan tâm và sự lo lắng về an ninh đã gia tăng trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Ông Moriarty nói, “Nhiều quốc gia đang phản ứng với điều đó bằng cách suy nghĩ về việc hiện đại hóa quốc phòng của chính họ, nhưng đây cũng là nơi chúng ta đang thực sự tham gia một cách có tính xây dựng bằng cách tập trung vào các quan hệ đối tác và các sự hợp tác nhằm xây dựng một tinh thần đoàn kết chiến lược chung mà chúng ta tin rằng sẽ làm cho xung đột ít có nguy cơ xảy ra hơn”.

Michael Read là phóng viên đối ngoại và quốc phòng, tường thuật từ Tòa nhà Nghị viện, Thủ đô Canberra. Trước đây ông là phóng viên kinh tế. Ông gia nhập Financial Review năm 2021 từ Ngân hàng Trữ kim Úc Đại Lợi. Liên lạc với Michael một cách an toàn qua email @michaelread.14 trên Signal. Gửi email cho Michael theo địa chỉ michael.read@afr.com