Úc là một quốc gia đa văn hóa, nơi hội tụ của nhiều sắc dân. Trong năm đầu mới đến Úc định cư, được người bạn Úc ở Sydney đưa tới chợ đầu mối “Flemington Farmers' Market” để nhìn tận mắt những sản phẩm nông nghiệp chồng chất bán buôn sầm uất. Tôi chú ý đến những người to lớn, đàn ông cũng như đàn bà, có nước da ngăm ngăm, có lớp cói cuốn chung quanh bên ngoài váy vải.

Người bạn Úc nói họ là người Tonga. Khi làm việc ở Bộ Giáo dục, tôi quen với một nhân viên người Tonga, tên Paul Taufa.

Anh ta cởi mở, vui vẻ, hiền lành. Ngày nay có người hỏi tôi “Người Tonga ăn giống chi mà to con vậy?”

Nằm ở Tây Nam Thái Bình Dương, Tonga bao gồm khoảng 170 đảo, được chia thành ba nhóm đảo chính: Ton- gatapu ở phía nam, Ha‘apai ở trung tâm, và Vava‘u ở phía bắc. Các đảo biệt lập bao gồm Niuafo‘ou, Niuatoputapu và Tafahi (gọi chung  là  nhóm đảo Niuatoputapu, hay Niuas) ở cực bắc và ‘Ata ở cực nam. Tonga là thành viên của Khối Thịnh vượng chung và Liên Hợp Quốc.

Con người và lối sống Tonga .

Dân số Tonga khoảng 100,179 người. Có nhiều người Tonga sống ở nước ngoài hơn ở Tonga, nhưng phần đông người dân Tonga sống trên đảo Ton-gatapu.

Xã hội Tonga rất coi trọng nhà thờ và gia đình. Người Tonga được dạy từ nhỏ bốn giá trị cốt lõi hay còn gọi là "trụ cột": Fefaka'apa'apa'aki (tôn trọng lẫn nhau), Feveitokai'aki (chia sẻ, hợp tác và hoàn thành nghĩa vụ chung), Lototoo (khiêm tốn và rộng lượng), và Tauhi vaha'a (trung thành và tận tụy).

Gia đình rất quan trọng trong xã hội Tonga, người lớn tuổi luôn được kính trọng. Gia đình không chỉ bao gồm cha mẹ, con cái và ông bà, mà còn có con nuôi, anh chị em họ và những người họ hàng khác thường sống cùng nhau.

Một phần không thể thiếu trong xã hội Tonga là fakaleiti, tạm dịch là "theo phong cách của phụ nữ". Nói cách khác, “fakaleiti” là những người đàn ông cư xử và/hoặc ăn mặc như phụ nữ. Theo truyền thống, họ đảm nhận một vai trò quan trọng bằng cách làm những công việc "của phụ nữ" khi một gia đình "quá nhiều con trai", nhưng điều này cũng có thể là bẩm sinh. Tuy nhiên, với sự du nhập của các giá trị Cơ đốc giáo vào Tonga, tạo cho một gia đình Tonga, mọi thứ đều mang tính cộng đồng, từ thức ăn đến chỗ ngủ. Những dịp trọng đại nhất đối với các gia đình Tonga là đám cưới và đám tang, nơi những tấm vải tapa truyền thống và chiếu dệt được tặng (và được truyền lại trong đám cưới hoặc đám tang tiếp theo).

Văn hóa Tonga rất coi trọng Hoàng gia Tonga, Ngày nay, Tonga là một quốc gia quân chủ lập hiến với một vị vua và một thủ tướng. Hội đồng Lập pháp bao gồm chín đại diện Quý tộc và 17 thường dân được bầu.

Nghệ thuật thủ công Tonga

Tonga có một loạt các sản phẩm thủ công mỹ nghệ vô cùng ấn tượng. Tất cả các sản phẩm thủ công đều được làm thủ công từ nguyên liệu địa phương; không có sản phẩm nào được sản xuất hàng loạt. Du khách có thể thấy phụ nữ địa phương làm hoặc bán vải vỏ cây (tapa), chiếu dệt, túi dệt, giỏ, chiếu thắt lưng (ta’ovala), đai lưng (kiekie) và nhiều sản phẩm khác.

Theo truyền thống, nghề thủ công của nam giới bao gồm chạm khắc gỗ hình gậy chiến đấu, giáo mác và bát đựng thức ăn, nhưng hiện nay, những sản phẩm này còn mở rộng sang mặt dây chuyền chạm khắc trang sức và đồ trang trí hình chiến binh hoặc cá voi.

Một trong những sản phẩm thủ công mỹ nghệ quan trọng nhất của Tonga là vải tapa (ngāti), được làm từ vỏ cây dâu tằm giã nhỏ. Các nhóm phụ nữ cùng nhau tạo ra những tấm tapa khổng lồ để làm quà tặng cho những dịp đặc biệt, như đám cưới và đám tang.

Ca múa nhạc Tonga

Âm nhạc là một phần không thể thiếu trong văn hóa Tonga, nơi người Tonga hát vang trong nhà thờ (theo Tin Lành – Chris- tian), có những bài hát và điệu nhảy truyền thống, và mọi trường trung học ở Tonga đều có ban nhạc kèn đồng. Thanh thiếu niên Tonga cũng nghe nhạc phương Tây hiện đại.

Một hình thức múa truyền thống là lakalaka, thường được dành cho những dịp đặc biệt hoặc biểu diễn cho khách du lịch và người dân địa phương trong các chương trình văn hóa. Điệu múa này kết hợp giữa điệu múa uyển chuyển do phụ nữ thực hiện, được gọi là tau’olunga, cùng với các điệu múa chiến tranh và múa lửa sôi động hơn do nam giới thực hiện.

Những giai điệu du dương vang vọng khắp các thị trấn và làng mạc Tonga trong thánh lễ Chúa nhật với nhạc cụ kèn đồng.

Thực phẩm Tonga

Là một quốc đảo, phần lớn chế độ ăn  uống của người Tonga đến từ đại dương. Cua, động vật có vỏ, nhiều loại cá khác nhau, và thậm chí cả cá mập và rùa biển. Một món hải sản được ưa chuộng là 'ota ika, món cá sống ướp nước cốt dừa.

Dừa, trái cây và rau củ nhiệt đới được trồng rất nhiều trên các đảo núi lửa màu mỡ. Khoai môn, khoai lang và khoai mỡ là món ăn chính của người Tonga.

Dừa, chuối và đu đủ có quanh năm; mùa hè có xoài, dứa, ổi và nhiều loại khác.

Mỗi bữa tiệc của người Tonga đều có món heo quay. Du khách cũng có thể gặp heo lang thang trên đường phố ở Tonga, đặc biệt là ở Vava’u.

Các tiệm bánh cũng cực kỳ phổ biến ở Tonga, thuộc một nhóm doanh nghiệp độc quyền được phép hoạt động vào Chủ nhật. Bánh rán Tonga, còn được gọi là keki, là một món nhất định phải thử vì “quá ngon”.

Thức uống Tonga

Thức uống được ưa chuộng nhất ở Tonga là kava, được làm từ phần rễ của cây hồ tiêu pha với nước. Theo truyền thống, đàn ông chỉ uống kava, và phụ nữ sẽ rót rượu vào. Một loại đồ uống địa phương phổ biến khác là ‘otai, một loại đồ uống trái cây được làm từ nước, cùi dừa, dưa hấu, xoài, dứa và/hoặc quả cóc. Loại đồ uống này thường được dùng kèm với một bữa ăn thịnh soạn. Tonga cũng là nơi sản xuất bia và cà phê của riêng mình.

Tiếng Tonga

Ngôn ngữ chính thức ở Tonga là tiếng Tonga và tiếng Anh. Hầu hết người Tonga đều sử dụng cùng một phương ngữ, ngoại trừ người Niuafo’ouan nói một số dạng của tiếng Samoa.

Tôn giáo ở Tonga

Tôn giáo đóng một vai trò quan trọng trong lối sống và luật pháp của người Ton- ga. Hầu như toàn bộ người dân Tonga đều theo Cơ đốc giáo, nơi việc đi lễ nhà thờ vào Chủ nhật là một tập tục phổ biến.

Tôn giáo cũng ảnh hưởng đến luật lệ ngày Chủ nhật của Tonga, chẳng hạn như không kinh doanh hoặc chơi thể thao vào Chủ nhật. Chủ nhật là ngày  dành  cho  nhà thờ, tiệc tùng, gia đình và nghỉ ngơi. Người Tonga cũng ăn mặc kín đáo theo tín ngưỡng tôn giáo.

Phong tục Tonga

Khi đến thăm Tonga, hãy lưu ý đến phong tục địa phương để tôn trọng người dân địa phương. Những phong tục thiết yếu nhất của Tonga bao gồm những gì bạn được phép mặc ở nơi công cộng và những gì bạn được phép làm vào Chủ nhật.

Nghi thức Trang phục ở Tonga

Mặc dù bạn có thể mặc bất cứ thứ gì bạn muốn ở nơi lưu trú du lịch, nhưng hãy lưu ý đến cách ăn mặc của bạn ở nơi công cộng. Trang phục tôn trọng rất quan trọng đối với người Tonga, vì vậy hãy cố gắng tránh mặc trang phục hở hang. Mặc toàn bộ đồ đen có nghĩa là bạn đang để tang trong văn hóa Tonga, vì vậy hãy cố gắng tránh mặc toàn bộ đồ đen nếu bạn không phải trường hợp này.

Đồ bơi nên được giới hạn ở bãi biển hoặc hồ bơi của nơi lưu trú. Người Tonga bơi lội trong tình trạng mặc quần áo đầy đủ, vì vậy hãy che đồ bơi bằng áo phông/áo ba lỗ và quần short khi ở các bãi biển công cộng.

Khi đến nhà thờ, cả nam và nữ đều phải mặc trang phục che đầu gối và vai.

Chủ nhật là ngày nghỉ ngơi ở Tonga, nơi việc giao dịch kinh doanh, chơi thể thao/tập thể dục và làm hầu hết các công việc nhà đều bị cấm, ngoại trừ các dịch vụ thiết yếu như bệnh viện, cũng như các hoạt động du lịch đặc thù như khu nghỉ dưỡng, bao gồm nhà hàng và các hoạt động khác.

Tóm lại, Tonga là một quốc gia mà việc hòa mình vào văn hóa địa phương thật dễ dàng – nhất là người Tonga rất hòa nhã, hiếu khách đến mức mà người ta quen gọi Tonga bằng một cái tên phổ biến “Friendly Island”./.

Người Sydney