Naadam, một lễ hội sôi động, đậm đà bản sắc văn hóa Mông Cổ, là một lễ hội mời gọi du   khách đến trải nghiệm trái tim và tâm hồn của vùng đất rộng lớn này. Hãy cùng khám phá vẻ đẹp phong phú của Naadam, tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa và những hoạt động lễ hội sôi động, hấp dẫn cả người dân địa phương lẫn du khách.

Naadam, một lễ hội sôi động ở Mông Cổ, có nguồn gốc sâu xa từ lịch sử và văn hóa, có niên đại hơn 800 năm gắn liền với thời đại của Thành Cát Tư Hãn, và sự phát triển của nó thành một truyền thống nổi tiếng được công nhận trên toàn thế giới.

Nghiên cứu cho thấy Naadam bắt đầu vào thế kỷ 13 dưới thời Thành Cát Tư Hãn, người được biết đến với việc thành lập Đế chế Mông Cổ. Ba môn thể thao chính của lễ hội - đấu vật, đua ngựa và bắn cung - đóng vai trò thiết yếu trong việc giữ gìn sức khỏe cho các chiến binh giữa các trận chiến, phản ảnh lối sống du mục và quân sự của người Mông Cổ. Hãy tưởng tượng thảo nguyên rộng lớn tràn ngập âm thanh vó ngựa ầm ầm và tiếng va chạm giữa các cơ thể, minh chứng cho sự sẵn sàng chiến đấu của họ.

Hơn nữa, vào năm 2010, UNESCO đã công nhận Naadam là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, nhấn mạnh tầm quan trọng của nó không chỉ đối với người Mông Cổ mà còn đối với cộng đồng toàn cầu.

"Ba Môn Thể Thao Nam Tính" của Mông Cổ, trong đó ghi nhận rằng lễ hội này là một phần không thể thiếu trong việc xây dựng kỹ năng cho người du mục và binh lính, với bằng chứng lịch sử như Bia Thành Cát Tư Hãn mô tả những chiến công bắn cung từ cự ly hơn 500 mét.

Qua nhiều thế kỷ, Lễ hội Naadam đã phát triển từ một cuộc tập trận quân sự thành một lễ hội quốc gia, duy trì các môn thể thao cốt lõi đồng thời kết hợp các yếu tố văn hóa rộng lớn hơn. Năm 2006, Mông Cổ kỷ niệm 800 năm Naadam, đánh dấu một cột mốc quan trọng làm nổi bật tầm quan trọng lâu dài về mặt văn hóa của đất nước Mông Cổ. Lễ kỷ niệm này là minh chứng cho thấy lễ hội đã vượt qua thử thách của thời gian, phát triển thành một sự kiện đoàn kết dân tộc, gắn kết các cộng đồng.

Kể từ năm 1922, Lễ hội Naadam được tổ chức hàng năm từ ngày 11 đến 13 tháng 7, không chỉ có ba môn thể thao chính dành chon nam giới gồm cưỡi ngựa, đô vật, bắn cung mà còn có âm nhạc, điệu múa và ẩm thực truyền thống. Sự phát triển này phản ảnh vai trò của Lễ hội Naadam trong việc bảo tồn di sản du mục của Mông Cổ, với các nghi lễ như hát dài, hát bội Khöömei và múa Biyelgee, góp phần làm tăng thêm chiều sâu cho lễ hội. Phụ nữ hiện nay tham gia bắn cung, các bé gái tham gia trò chơi đua ngựa, nhưng đấu vật Mông Cổ vẫn chỉ dành riêng cho nam giới.

Mặc dù trọng tâm chính là ba môn thể thao, nhưng điều đáng chú ý là bức tranh văn hóa của Naadam còn mở rộng hơn nữa. Ví dụ, Lễ hội Naadam gần đây của môn Bắn súng đốt ngón tay (Knuckle Bone), được coi là môn thể thao thứ tư, phản ánh khả năng thích ứng của lễ hội trong khi vẫn bảo tồn được nguồn gốc của nó.

Bắn súng knucklebone là một trò chơi Di sản Thế giới được UNESCO công nhận, được thêm vào trò chơi Naadam vào năm 1998. Mỗi đội gồm 6 người chơi chủ chốt cộng với 2 người chơi dự bị. Mục tiêu được gọi là “Zurkhai”, nơi xương mục tiêu được xếp thành hàng trên một cấu trúc nhỏ bằng gỗ. Phía sau Zurkhai là tấm ván Aravch, giúp xương mục tiêu và xương đạn không bị văng ra. Người chơi bắn mục tiêu ở khoảng cách 4.7m.

Mối liên hệ của lễ hội với cuộc sống du mục rất sâu sắc - lễ hội này như một lễ kỷ niệm di sản, giá trị và phong tục của Mông Cổ, tượng trưng cho khả năng phục hồi.

Lễ hội Naadam được diễn tiến như sau.

*Lễ Khai mạc: Được tổ chức tại Sân vận động Thể thao Quốc gia ở Ulaanbaatar, lễ khai mạc sẽ mở màn cho các hoạt động lễ hội. Tuy nhiên, việc mua vé có thể là một thách thức đối với du khách trừ khi đặt vé qua một đại lý địa phương. Buổi lễ sẽ mở đường cho các cuộc thi đấu hấp dẫn sau đó.

*Hai Tuần Lễ Kỷ Niệm: Trong thời gian diễn ra lễ hội Naadam, các doanh nghiệp đóng cửa, và người dân địa phương sẽ có một kỳ nghỉ xứng đáng. Các gia đình đoàn tụ, thoát khỏi sự hối hả và nhộn nhịp của thành phố để tìm về cội nguồn truyền thống. Vùng nông thôn Mông Cổ trở thành nơi diễn ra các trận đấu vật, đua ngựa và bắn cung.

Ba Môn Thể Thao Biểu Tượng:

- Đấu Vật (Bökh): Các đấu sĩ cơ bắp vật lộn trong một bài kiểm tra sức mạnh, kỹ thuật và sức bền. Hình ảnh các đô vật mặc trang phục truyền thống bó sát, cơ thể lấm tấm mồ hôi thật khó quên.

- Đua Ngựa: Những nài ngựa trẻ, có em chỉ mới năm tuổi, cưỡi ngựa phi nước đại trên những quãng đường dài. Tiếng reo hò của khán giả hòa quyện với tiếng vó ngựa dồn dập.

- Bắn cung: Sự chính xác và kỹ năng là đặc trưng của môn thể thao cổ xưa này. Các cung thủ giương cung, nhắm vào những mục tiêu xa xôi với sự tập trung cao độ.

Tôn kính văn hóa: Naadam không chỉ là thể thao; đó là lễ kỷ niệm tổ tiên, truyền thống và di sản độc đáo. Người Mông Cổ tôn vinh tổ tiên, kết nối quá khứ với hiện tại. Không lễ hội nào khác trên thế giới phản ảnh được bản chất của Naadam, cũng như không dân tộc nào có thể sánh bằng người Mông Cổ kiên cường và đầy nhiệt huyết.

Tại sao Naadam lại quan trọng

Ý nghĩa của Naadam nằm ở mối liên hệ sâu sắc với người dân Mông Cổ. Đây là thời điểm họ tôn vinh bản sắc, sức sống mãnh liệt và tinh thần du mục của mình. Khi mặt trời nhuộm vàng thảo nguyên, khi những móng guốc tung bụi, và khi những mũi tên tìm thấy mục tiêu, Naadam dệt nên những sợi chỉ lịch sử, gắn kết các thế hệ.

Vì vậy, nếu chúng ta có mặt ở Mông Cổ trong dịp Naadam, hãy đắm mình trong không khí cuồng nhiệt. Chứng kiến các nhà vô địch vật lộn, cổ vũ cho các nài ngựa trẻ và chiêm ngưỡng sự chính xác của các cung thủ. Hãy để những âm vang của nhiều thế kỷ trước bao trùm lấy chúng ta và trở thành một phần của truyền thống vượt thời gian.

Lễ hội Naadam quả đã dệt nên những sợi chỉ lịch sử, gắn kết các thế hệ trên khắp vùng đất Mông Cổ rộng lớn. Khi mặt trời nhuộm vàng thảo nguyên, hãy cùng nhau tôn vinh nhịp đập của Mông Cổ - tinh thần vượt thời gian của Naadam. Lễ hội Naadam là một sự bảo tồn và phát huy văn hóa của người Mông Cổ, đó cũng là một bài học để các dân tộc khác trên thế giới tìm hiểu và thực hiện cho quốc gia mình một tập tục tương tự.

R,N. (viết riêng cho Nam Úc & Dân Việt News)