Mỗi năm, mỗi tuổi, mỗi già

Chẳng lo liệu trước ắt là lụy sau.

Người Việt xưa, khi tuổi già đến, việc mà phải lo liệu nhiều nhất là “chuyện hậu sự” để khỏi phiền lụy hoặc tốn kém cho con cháu; trong khi tuổi già ngày nay, lo sao mình được khỏe mạnh để vui với cháu con là cần thiết, còn chuyện “sống nay, chết mai” ấy là “chuyện của Trời”… Lời trong Kinh Thánh chép rằng “Tuổi tác của chúng tôi đến được bảy mươi, còn nếu mạnh khỏe thì đến tám mươi; song sự kiêu căng của nó bất quá là lao khổ và buồn thảm, vì đời sống chóng qua, rồi chúng tôi bay mất đi.” (Thi-thiên 90:10).

Bởi thế khi chúng ta già đi, việc bỏ qua các triệu chứng bất thường hoặc đổ lỗi cho tuổi tác có vẻ dễ dàng. Tuy nhiên, một số triệu chứng có thể là dấu hiệu cảnh báo về một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Đó là lý do tại sao việc duy trì mối quan hệ với bác sĩ gia đình, nhân viên chăm sóc sức khỏe của chúng ta và đánh giá bất kỳ triệu chứng đột ngột hoặc bất thường nào là rất quan trọng.

Khó thở bất thường

Trong một số trường hợp, khó thở có thể là tình trạng tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ động mạch dẫn máu đến tim, hoặc thiếu máu cục bộ động mạch vành. Cả tắc nghẽn động mạch hoàn toàn và một phần đều có thể gây ra đau tim.

Đừng bỏ qua triệu chứng này chỉ vì chúng ta không cảm thấy đau ngực. Cảm giác đau ngực chỉ là một trong số nhiều triệu chứng có thể xảy ra của đau tim. Các triệu chứng có thể khác nhau ở mỗi người.

Hãy đặt lịch hẹn gặp bác sĩ nếu chúng ta bị khó thở mãn tính hoặc bất thường. Hãy tìm kiếm sự chăm sóc khẩn cấp nếu xuất hiện thêm bất kỳ triệu chứng nào, chẳng hạn như:

• tức ngực  • đau ran ở ngực
• khó thở    • chóng mặt.

Nói năng vấp váp hoặc khó giữ thăng bằng

Các triệu chứng của đột quỵ có thể rất khó phát hiện, nhưng chúng ta không nên bỏ qua. Các triệu chứng có thể bao gồm đột ngột gặp khó khăn khi đi lại hoặc mất thăng bằng hay cả hai. Các triệu chứng khác bao gồm:

• chóng mặt dữ dội     • khó nói
• nói lắp      • thay đổi thị lực (hoa mắt)
• yếu hoặc tê ở mặt, tay hoặc chân

Đối với bất kỳ triệu chứng nào trong số này, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự chăm sóc khẩn cấp ngay lập tức. Khi một người bị đột quỵ, việc được chăm sóc y tế kịp thời có thể giúp hạn chế hoặc ngăn ngừa các biến chứng.

Chảy máu sau mãn kinh (đối với phụ nữ)

Chảy máu âm đạo sau mãn kinh là bất thường. Trong một số trường hợp, nó không phải là dấu hiệu của bất kỳ điều gì nghiêm trọng. Ví dụ, quan hệ tình dục có thể là nguyên nhân gây chảy máu không nghiêm trọng.

Tuy nhiên, nếu chảy máu xảy ra mà không có nguyên nhân rõ ràng hoặc xảy ra nhiều lần, điều quan trọng là nên gặp chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Chảy máu sau mãn kinh có thể là triệu chứng của một số bệnh ung thư phụ khoa. Đó là lý do tại sao việc kiểm tra là rất quan trọng.

Rối loạn cương dương (đối với nam giới)

Rối loạn cương dương (ED), còn được gọi là bất lực, trở nên phổ biến hơn theo tuổi tác. Ước tính tình trạng này ảnh hưởng đến khoảng 30 đến 50 triệu đàn ông tại Mỹ và khoảng 4 triệu nam giới trên 40 tuổi tại Úc.

Ngoài việc ảnh hưởng đến sự thỏa mãn tình dục, ED có thể liên quan đến bệnh tim mạch, tiểu đường và các tình trạng khác. ED thường có nguyên nhân thực thể, nhưng cũng có thể là phản ứng với căng thẳng hoặc trầm cảm gia tăng.

Táo bón

Táo bón có thể dẫn đến tình trạng rặn quá mức khi đi đại tiện. Tình trạng này làm tăng nguy cơ mắc bệnh trĩ.

Táo bón thỉnh thoảng là tình trạng phổ biến và có thể trở nên thường xuyên hơn sau khi chúng ta bước sang tuổi 50.

Tuy nhiên, táo bón có thể báo hiệu rằng có thứ gì đó đang ngăn cản phân thoát ra ngoài. Đó có thể là khối u, polyp hoặc một số vật cản khác.

Táo bón kéo dài thậm chí có thể dẫn đến phân cứng, chèn ép ruột và trực tràng đến mức việc rặn bình thường không đủ để đẩy phân ra ngoài. Tình trạng này được gọi là tắc nghẽn phân.

Phân có máu hoặc đen

Màu sắc phân có thể thay đổi hàng ngày tùy thuộc vào thực phẩm chúng ta ăn và bất kỳ loại thuốc nào chúng ta dùng. Ví dụ, thuốc bổ sung sắt và thuốc chống tiêu chảy có thể làm phân của chuyển sang màu đen hoặc đen như hắc ín.

Phân đen gợi ý chảy máu ở đường tiêu hóa trên (GI), trong khi phân màu nâu đỏ hoặc có máu gợi ý chảy máu ở đường tiêu hóa dưới.

Hãy đến gặp bác sĩ nếu chúng ta bị chảy máu hoặc phân có màu hắc ín. Bác sĩ có thể kiểm tra sự hiện diện của loét, trĩ, viêm túi thừa và các bệnh lý tiêu hóa khác.

Ngực bị sưng hoặc đổi màu (đối với phụ nữ)

Nếu chúng ta phát hiện thấy khối u ở ngực hoặc nhận thấy bất kỳ thay đổi lớn nào ở mô ngực, điều quan trọng là phải đi khám bác sĩ. Các triệu chứng phổ biến của ung thư vú có thể bao gồm sưng, đau hoặc đổi màu ngực. Các triệu chứng khác bao gồm tiết dịch núm vú và thay đổi da ở ngực.

Ung thư vú có thể điều trị được và việc phát hiện sớm sẽ tạo nên sự khác biệt. Ung thư vú ít phổ biến hơn ở nam giới, nhưng nam giới vẫn nên lưu ý đến các triệu chứng ung thư có thể xảy ra.

Các tổn thương da không lành

Phần lớn ung thư da phát triển ở những vùng da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như:

• da đầu     • mặt • cánh tay
• bàn tay    • cổ   • ngực
• chân

Ung thư da cũng có thể phát triển ở những vùng hiếm khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như dưới móng chân hoặc ở vùng sinh dục. Ba loại ung thư da phổ biến nhất là u hắc tố, ung thư biểu mô tế bào đáy và ung thư biểu mô tế bào vảy. Ung thư da có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, bất kể sắc tố da.

Nguy cơ ung thư da tăng theo tuổi tác. Đừng bao giờ bỏ qua các tổn thương da hoặc nốt ruồi. Các tổn thương da gây đau, rỉ dịch hoặc không lành có thể là ung thư. Các triệu chứng tiềm ẩn khác của ung thư da bao gồm:

•        tổn thương phẳng, màu da thịt

•        tổn thương màu nâu, giống sẹo

•        cục u màu ngọc trai hoặc sáp

•        tổn thương phẳng có bề mặt đóng vảy

•        nốt đỏ

•        đốm nâu lớn có các đốm đen

•        tổn thương nhỏ có viền không đều và các phần trông có màu đỏ, trắng hoặc xanh

•        tổn thương sẫm màu ở lòng bàn tay, đầu ngón tay, ngón chân hoặc niêm mạc, bao gồm miệng, mũi, âm đạo hoặc hậu môn.

Triệu chứng trầm cảm

Người lớn tuổi và các thành viên trong gia đình thường tập trung vào các bệnh lý thể chất hơn là các bệnh lý cảm xúc. Người cao tuổi có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn vì họ có thể phải đối mặt với nhiều cảm giác mất mát và cô đơn hơn.

Các triệu chứng của trầm cảm bao gồm:

•        Buồn bã    • Lo lắng

•        Cảm giác vô giá trị • Mệt mỏi bất thường

•        Mất ngủ    • Ngủ quá nhiều

•        Giảm hứng thú với các hoạt động trước đây từng yêu thích

•        Thay đổi cảm giác thèm ăn

Hãy tìm kiếm sự trợ giúp từ bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần nếu chúng ta hoặc thành viên trong gia đình gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này.

Lú lẫn, mê sảng hoặc các vấn đề về trí nhớ

Mặc dù sự thay đổi dần dần về trí nhớ là một phần bình thường của quá trình lão hóa, nhưng những thay đổi đột ngột về trí nhớ hoặc sự khởi phát đột ngột của tình trạng lú lẫn hay mê sảng có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng hơn.

Những thay đổi đột ngột có thể xảy ra do:

•        phản ứng với thuốc • vấn đề tuyến giáp

•        mất nước  • u não

•        thiếu oxy   • nhiễm trùng đường tiết niệu

•        các bệnh nhiễm trùng khác

Tất cả những tình trạng này thường có thể điều trị được. Tuy nhiên, một số thay đổi này cũng có thể là dấu hiệu của bệnh Alzheimer hoặc các chứng sa sút trí tuệ tiến triển khác. Hãy chắc chắn đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu gặp phải những triệu chứng này.

Tóm lại, nếu gặp phải một triệu chứng mới hoặc bất ngờ, hãy dành thời gian đến gặp bác sĩ. Đó có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng. Điều trị sớm có thể đem lại sự khác biệt lớn về kết quả và tránh các biến chứng.

Chúng ta có thể thấy hữu ích khi liệt kê bất kỳ triệu chứng mới hoặc đang diễn ra nào trước khi đến khám bác sĩ. Điều này có thể giúp chúng ta nhớ đặt tất cả các câu hỏi có thể có. Hãy nêu ra bất kỳ loại thuốc nào chúng ta đang dùng và bất kỳ tác dụng phụ nào đang gặp phải. Thông tin này sẽ giúp bác sĩ cung cấp cho chúng ta sự chăm sóc cần thiết. ª