Bãi cạn Scarborough, Biển Đông, chụp từ trên cao ngày 15/02/2024. AFP - JAM STA ROSA

BIỂN ĐÔNG, ĐÔNG NAM Á - Liệu bãi cạn Scarborough cùng với đảo Phú Lâm (Woody Island) và Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef) sẽ trở thành tam giác chiến lược để Trung Quốc theo dõi tên lửa Typhon của Mỹ ở Biển Đông ? Ngày 10/09/2025, Quốc vụ viện Trung Quốc công bố thành lập một « khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia » ở bãi cạn Scarborough (Hoàng Nham, theo tên gọi của Trung Quốc) nhưng vẫn chừa chỗ cho các hoạt động xây dựng để có thể biến bãi cạn thành tiền đồn quân sự.

Trong bài phân tích “Bãi cạn Scarborough : Khu bảo tồn thiên nhiên” của Trung Quốc có phải là tiền đồn quân sự trá hình?”, được đăng ngày 17/09 trên Lianhe Zaobao (Liên hợp Tảo báo), nhật báo tiếng Hoa ở Tân Gia Ba (Singapore), chuyên viên nghiên cứu cấp cao Yu Zeyuan và là thông tín viên tại Bắc Kinh đưa ra hàng loạt dẫn chứng cho thấy “chính sách bảo vệ môi trường của Trung Quốc thực ra là phục vụ cho các mục đích chiến lược, tạo ra một tiền đồn quan trọng tác động đến Mỹ và Phi Luật Tân”. Bãi cạn Scarborough bị Bắc Kinh chiếm quyền kiểm soát từ Manila (Mã Ni Lạp) vào năm 2012.

Lập khu bảo tồn nhưng chừa phần cho phát triển hạ tầng cơ sở

Thứ nhất, khu bảo tồn thiên nhiên Scarborough rộng 3.523,67 hec-ta, bao gồm vùng lõi rộng 1.242,55 hec-ta và vùng thử nghiệm rộng 2.281,12 hec-ta. Mục đích chính thức là bảo vệ hệ sinh thái rạn san hô, và như vậy có thể thiết lập các rào chắn nổi, phao giám sát, qua đó tăng cường kiểm soát vùng biển xung quanh. Theo quy định về khu bảo tồn thiên nhiên của Trung Quốc, mọi hoạt động của con người đều bị cấm trong vùng lõi, vùng đệm chỉ cho phép quan sát khoa học và hoạt động du lịch hạn chế được phép trong vùng thử nghiệm.

Trong phụ lục của thông báo, Trung Quốc nêu rõ khu vực được bảo vệ tập trung ở nửa phía đông bắc của rạn san hô, nơi có lối duy nhất dẫn vào bên trong bãi cạn. Còn phần phía tây và phía nam - đặc biệt là đầm phá - bị loại trừ. Trung Quốc cố tình loại trừ khu vực bên trong cũng như phía tây và phía nam của Scarborough, vì những khu vực này có độ sâu phù hợp cho các dự án canh tân đất, đặt nền móng cho việc bồi đắp, xây dựng hạ tầng cơ sở ở Scarborough. Những hoạt động bồi đắp tương tự đã được thực hiện trên các đảo, đá do Trung Quốc kiểm soát ở Biển Đông.

Lắp đặt thiết bị giám sát để theo dõi thường trực hoạt động trong vùng

Thứ hai, Trung Quốc có thể lắp đặt các công trình như ra-dar giám sát môi trường biển, trạm khí tượng thủy văn và căn cứ cho lực lượng hải cảnh trên bãi cạn Scarborough trong tương lai, theo tiêu chuẩn của Trạm Giám sát Môi trường Sinh thái Thành phố Tam Sa trên đảo Phú Lâm của Trung Quốc. Dĩ nhiên, ngoài bảo vệ môi sinh, những công trình này còn có thể phục vụ cho mục đích giám sát quân sự. Cục Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên bãi cạn Scarborough có thể được thành lập và như vậy, nhân viên giám sát và thực thi pháp luật có thể được phối trí thường trực trên bãi cạn.

Ngoài ra, Quốc vụ viện Trung Quốc cũng kêu gọi “cải thiện hệ thống cứu hộ khẩn cấp hàng hải” ở Scarborough, tạo cơ sở cho việc khai triển sân đậu trực thăng cơ, bến tàu, và các hạ tầng cơ sở khác trên bãi cạn. Những căn cứ này cũng có thể được xử dụng để tiếp tế cho tàu hải quân Trung Quốc. Nhìn chung, Scarborough sẽ trở thành tiền đồn chiến lược - gần đảo Luzon của Phi Luật Tân nhất - cùng với Đảo Phú Lâm và Đá Chữ Thập sẽ hình thành một mạng lưới phòng không hình tam giác sau khi khai triển hệ thống phòng không HQ-9B. Điều này sẽ trực tiếp đặt các bệ phóng hỏa tiễn Typhon của quân đội Mỹ vào tầm giám sát của Trung Quốc.

Khẳng định chủ quyền đối với Scarborough

Đối với Greg Poling, chuyên gia về Biển Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, khu bảo tồn thực ra là “biện minh về mặt hành chánh cho những hành động võ lực của Trung Quốc”. Bec Strating, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học La Trobe ở Úc, được AP trích dẫn, đánh giá khu bảo tồn thiên nhiên ở Scarborough liên quan nhiều đến các yêu sách lãnh thổ hơn là bảo vệ rạn san hô, bởi vì chính Trung Quốc đã khai thác kiệt quệ loài trai tai tượng, phá hủy môi sinh trong khu vực, theo nhận định của Ray Powell, giám đốc SeaLight, chuyên theo dõi về “vùng xám” trên biển, thuộc Đại học Stanford.

Trước khi công bố khu bảo tồn, Bắc Kinh đã tuyên bố chủ quyền đối với vùng biển xung quanh bãi cạn Scarborough, sau đó đã công bố tọa độ địa lý xác định “đường cơ sở lãnh thổ”. Đối với người xử dụng mạng xã hội Toutiao (Tin tức Hôm nay) tại Trung Quốc, được nhà báo Yu Zeyuan trích dẫn, việc thành lập khu bảo tồn thiên nhiên ở bãi cạn Scarborough là một động thái khôn ngoan, tận dụng “bảo vệ môi sinh làm nền tảng cho các mục đích chiến lược”. Và thông tin này còn gây tiếng vang hơn khi được công bố ngay sau ngày kỷ niệm 80 năm Chiến thắng phát-xít với lễ duyệt binh rầm rộ ở Bắc Kinh ngày 09/09.

(Theo RFI)