Getty Images/BBC

Reuters đưa tin, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố Mỹ ủng hộ Phi Luật Tân và phản đối điều mà ông cho là "kế hoạch gây bất ổn" của Trung Quốc đối với bãi cạn tranh chấp ở Biển Đông.

Hôm 13/09 ông Rubio nói "Việc Bắc Kinh tuyên bố Bãi cạn Scarborough là khu bảo tồn thiên nhiên chỉ là một mưu đồ cưỡng ép khác để mở rộng các yêu sách lãnh thổ và hàng hải phi lý ở Biển Đông, gây tổn hại cho các quốc gia láng giềng,".

Ngư dân Phi Luật Tân lo ngại rằng kế hoạch này sẽ khiến họ gặp nhiều khó khăn hơn khi hoạt động tại bãi cạn, vốn đã nằm dưới sự giám sát liên tục của các tàu Trung Quốc.

Mặc dù Bãi cạn Scarborough nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Phi Luật Tân, nhưng trên thực tế, khu vực này đã bị Trung Quốc kiểm soát từ năm 2012.

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông, tuyến đường thủy huyết mạch với hơn 3.000 tỷ USD thương mại mỗi năm, bất chấp sự chồng lấn trong tuyên bố chủ quyền của các nước như Phi Luật Tân, Brunei (Văn Lai), Mã Lai Á và Việt Nam.

Ông Rubio cho rằng các hành động của Trung Quốc đang tiếp tục làm suy yếu ổn định khu vực.

Ngoại trưởng Mỹ yêu cầu Bắc Kinh tuân thủ phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng tài quốc tế - vốn đã tuyên bố Trung Quốc cản trở một cách bất hợp pháp hoạt động đánh bắt truyền thống của ngư dân Phi Luật Tân tại khu vực này.

Để đối phó, Phi Luật Tân cũng đã xác nhận việc tuần tra chung với Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ và hải quân Nhật Bổn ngoài khơi tỉnh Zambales, gần Bãi cạn Scarborough, sự kiện diễn ra từ ngày 11-13/9.

Trong khi đó, truyền thông thân nhà nước Trung Quốc, Hoàn cầu Thời báo, đưa tin Manila (Mã Ni Lạp) đã tiến hành "tuần tra chung" ở Biển Đông với một số quốc gia bên ngoài khu vực.

Theo một phát ngôn viên của Bộ Tư lệnh Chiến khu miền Nam, đến hôm 14/9, quân đội Trung Quốc hôm tuyên bố đã thực hiện các cuộc tuần tra "thường lệ" ở Biển Đông và cảnh báo Phi Luật Tân không có bất kỳ hành động khiêu khích nào,

Phát ngôn viên này nói Phi Luật TÂn phải ngay lập tức chấm dứt các hành động gây hấn và leo thang căng thẳng ở Biển Đông và binh sĩ Trung Quốc sẽ tiếp tục bảo vệ chủ quyền của đất nước trong khu vực.

Phát ngôn viên nói thêm, "Chúng tôi nghiêm khắc cảnh cáo phía Philippines phải ngay lập tức ngừng các hành động khiêu khích và làm leo thang căng thẳng ở Biển Đông, cũng như việc đưa các lực lượng bên ngoài vào để hậu thuẫn những nỗ lực hoàn toàn vô ích đó,"

"Mọi nỗ lực gây rối hoặc phá vỡ tình hình sẽ không thành công."

Về phía Phi Luật Tân, hội đồng hàng hải và lực lượng võ trang của nước này không phản hồi ngay lập tức, trong khi đại sứ quán Phi Luật Tân tại Bắc Kinh cũng không đưa ra bình luận.

Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ tuyên bố: "Mỹ, cùng với các đồng minh và đối tác, duy trì quyền tự do hàng hải và hàng không cùng các hoạt động hợp pháp khác trên biển và trong không phận quốc tế, cũng như tôn trọng quyền hàng hải theo luật pháp quốc tế".

Ngư dân Phi Luật Tân lo lắng

Ngư dân Phi Luật Tân gần Bãi cạn Scarborough (chụp hồi tháng 2/2024). Ảnh: Getty Images

Trong khi đó, ngư dân Phi Luật Tân cho biết họ lo sợ kế hoạch thành lập khu bảo tồn thiên nhiên của Trung Quốc tại Bãi cạn Scarborough sẽ khiến họ bị quấy rối nhiều hơn và khó hoạt động hơn ở khu vực này, vốn đã nằm dưới sự giám sát liên tục của tàu Trung Quốc.

Các thuyền của ngư dân Phi Luật Tân thường xuyên báo cáo về việc chạm trán với tàu hải cảnh Trung Quốc khi tiến gần bãi cạn. Đây là khu vực nổi tiếng với nguồn cá dồi dào và một đầm phá màu ngọc lam, vốn là nơi trú ẩn an toàn cho tàu thuyền mỗi khi có bão.

Ngư dân Mariano Cardenio, 57 tuổi với ba thập kỷ đánh bắt ở bãi cạn, nói: "Ngay cả bây giờ chúng tôi cũng đã bị quấy rối rồi... Rồi chúng tôi sẽ còn bị bắt nạt nhiều hơn nữa".

Cùng lúc đó, Quốc vụ viện Trung Quốc tuyên bố việc thành lập khu bảo tồn là một "sự đảm bảo quan trọng" để bảo tồn hệ sinh thái của bãi cạn. Tuy nhiên, các quan chức an ninh Phi Luật Tân đã lên án mạnh mẽ động thái này, gọi đó là "một cái cớ trắng trợn để chiếm đóng."

Trong nhiều năm qua, các tàu của Trung Quốc đã phong tỏa đầm phá, buộc ngư dân Phi Luật Tân phải đi xa hơn để đánh bắt với sản lượng ít hơn. Điều này làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông, nơi nhiều quốc gia có tuyên bố chủ quyền chồng lấn.

Mặc dù cả Trung Quốc và Phi Luật Tân đều tuyên bố chủ quyền đối với Bãi cạn Scarborough, nhưng vấn đề chủ quyền vẫn chưa được giải quyết. Sau một cuộc đối đầu vào năm 2012, Trung Quốc đã kiểm soát bãi cạn này và duy trì sự hiện diện thường xuyên của các tàu hải cảnh và tàu cá tại đây.

Ngư dân Ruel Villanueva, 47 tuổi, nói, "Chúng tôi sẽ chịu thiệt hại nếu họ tiếp tục xây dựng ở bãi cạn này",

"Việc đánh bắt của chúng tôi sẽ rất khó khăn, vì Trung Quốc đang khẳng định quyền sở hữu dù nơi đây không thuộc về họ."

Manila (Mã Ni Lạp) cũng yêu cầu Bắc Kinh rút lại quyết định lập khu bảo tồn và tuân thủ luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982.

Trước đó vào tháng Mười một năm ngoái, phía Trung Quốc cũng đã xác định đường cơ sở của lãnh hải xung quanh bãi cạn đang tranh chấp này.

(Theo BBC News)