Một phần của drone Nga bị bắn hạ, rơi tại một địa điểm ở Wohyn, Ba Lan ngày 10/09/2025. AP - Rafal Niedzielski

Một chủ đề đang thu hút nhiều sự chú ý của Tây phương là vụ nhiều drone Nga xâm phạm không phận Ba Lan và bị quân đội Ba Lan phối hợp với các lực lượng của NATO bắn hạ. « Khiêu khích », « đe dọa », « trắc nghiệm » hay « cố ý gây leo thăng căng thẳng » … là những từ ngữ được Ba Lan và nhiều đồng minh sử dụng để nói về ý đồ của Nga.

Nhìn từ một góc độ khác, vụ việc cũng được xem như một « thử thách » đối với cả Vacxava và Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO, mà Ba Lan là thành viên rất tích cực hỗ trợ quân sự cho Ukraine trong cuộc chiến chống quân Nga xâm lược. Trên đài phát thanh RMF FM, được AFP trích dẫn, ngoại trưởng Ba Lan, Radoslaw Sikorski, tuyên bố Ba Lan muốn « thu hút sự chú ý của toàn thế giới về cuộc tấn công chưa có tiền lệ này của drone Nga nhắm vào một quốc gia không chỉ là thành viên của Liên Hiệp Quốc mà còn là thành viên của Liên Hiệp Âu châu và Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO ». 

Theo ngoại trưởng Radoslaw Sikorski, vụ drone Nga xâm phạm không phận lần này « không chỉ là một thách thức đối với Ba Lan, mà còn là một thách thức đối với toàn thể NATO, không chỉ về quân sự mà còn về chánh trị ».

Về phía Moscow, phải 9 giờ đồng hồ sau khi Warsaw thông báo bắn chặn các drone của Nga trên không phận Ba Lan, quân đội Nga mới có phản ứng ở cuối thông cáo thường nhật. Khẳng định không cố ý xâm phạm không phận Ba Lan, nhưng bộ Quốc Phòng Nga không cung cấp chứng cớ, theo ghi nhận của thông tín viên RFI Anissa El Jabri từ Moscow :

« Bộ Quốc Phòng khẳng định Nga « không hề có ý định tấn công các mục tiêu trên lãnh thổ Ba Lan » và « chúng tôi sẵn sàng tiến hành tham vấn về vấn đề này với bộ Quốc Phòng Ba Lan ».

Phát ngôn viên Điện Kremlin vào giữa trưa qua đã từ chối bình luận về điều ông gọi là quyền hạn của quân đội, nhưng Dmitri Peskov cũng đã nói thêm : « Lãnh đạo các nước Âu châu và NATO « ngày nào cũng cáo buộc Nga gây hấn … Họ thậm chí còn không đưa ra bất kỳ lập luận nào ».

Trước đó, vào sáng sớm hôm qua, quân đội Belarus đã đề cập đến « những drone bay lạc » do nhiễu sóng điện tử. Các drone này đã bay qua không phận của Belarus. Và chính quyền Minsk tuyên bố đã bắn hạ một số drone đó và cũng khẳng định là đã cảnh báo Warsaw.

Một phóng viên quân sự Nga thậm chí còn đi xa hơn, viết trên tài khoản Telegram của mình rằng Ba Lan lẽ ra đã phải « nói lời cảm ơn Belarus thay vì điều các đoàn quân đến gần lãnh thổ Belarus ».

Sáng thứ Ba, Vacxava thông báo đã đóng cửa biên giới với Belarus trong thời gian diễn ra cuộc tập trận Zapad. Các cuộc tập trận Nga - Belarus, được tổ chức 4 năm một lần, sẽ bắt đầu vào thứ Sáu (12/09) tại Belarus. Warsaw cũng sẽ tiến hành các cuộc tập trận trên lãnh thổ Ba Lan trong thời gian này ».

Vậy đây chỉ là một sự cố hay là chủ ý của Nga ? Nếu là chủ ý thì ý đồ thực sự của Nga là gì ? Có đúng là Nga tìm cách mở rộng xung đột ? Trang tin La Dépêche hôm nay 11/09 trích dẫn ông Guillaume Ancel, một cựu sĩ quan và cũng là một cây bút thời luận về chiến tranh, cho rằng không nên xem đây là một hành động chiến tranh. Guillaume Ancel nhắc lại là sự cố kiểu này đã từng xảy ra trước đây và những drone này của Nga « có lẽ không nhằm tấn công các mục tiêu Ba Lan, mà đã chệch khỏi quỹ đạo ban đầu » do một số tác động như gió, nhiễu điện tử hoặc đơn giản là do lỗi điều hướng drone.

Nhìn rộng ra thì theo vị cựu sĩ quan này, việc vô hiệu hóa các drone này không gây ra các vấn đề ngoại giao như việc đánh chặn phi cơ có người lái : « Việc không có người lái khiến việc đánh chặn chúng ít gây ra vấn đề về mặt ngoại giao hơn ». Trái với phi cơ quân sự có người lái, có thể liên lạc bằng sóng vô  tuyến hoặc hình ảnh, drone không thể liên lạc được, nên trong trường hợp drone xâm phạm không phận thì dĩ nhiên là đối phương buộc phải bắn hạ.

Và vụ xâm phạm không phận này, theo đánh giá của ông Guillaume Ancel, cũng không hẳn là đánh dấu một bước ngoặt chiến lược, bởi vì sự cố ở Ba Lan vẫn là « nhỏ » so với những tuyên bố gần đây của phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, cựu tổng thống Dmitri Medvedev, người đã gọi Phần Lan là « mối đe dọa đối với nước Nga ». Những từ ngữ như vậy, gợi nhớ đến những phát biểu của lãnh đạo Nga trước cuộc xâm lược Ukraine, mới có thể báo trước một sự leo thang nguy hiểm.

Trong khi đó, bà Muriel Domenach, cựu đại sứ Pháp tại NATO, thành viên của think tank European Council on Foreign Relations (ECFR - Hội đồng Âu châu về quan hệ quốc tế) ghi nhận trên đài RFI ngày 10/09 là « chắc chắn Nga đang mất đi sự kiềm chế, đặc biệt là kể từ cuộc gặp với tổng thống Mỹ Donald Trump tại Anchorage, Alaska ngày 15/08. Việc Nga mất đi sự kiềm chế thể hiện qua việc tăng cường các cuộc tấn công vào Ukraine ». Rõ ràng là các cuộc tấn công bằng drone, cũng như bằng hỏa tiễn hành trình và hỏa tiễn đạn đạo, đã gia tăng kể từ cuộc gặp giữa Donald Trump và Vladimir Putin.

Chuyên gia Muriel Domenach nhắc đến « sự bất cẩn có chủ ý », hay « sơ suất có chủ ý ». Trên thực tế, gần đây các tòa nhà chính phủ Ukraine, tòa nhà của phái đoàn Liên Hiệp Âu châu cũng bị nhắm tới, tòa nhà của British Council cũng bị trúng đạn của Nga … Dù Nga chỉ muốn gây thiệt hại cho Ukraine hay gây thiệt hại liên đới cho Âu châu thì theo bà, đây cũng là một thời điểm quan trọng đối với Âu châu để đẩy nhanh sự thay đổi nhằm bảo đảm an ninh. Và điều quan trọng là phải tăng cường khả năng phản ứng, bởi theo cựu đại sứ Pháp tại NATO, lịch sử cho thấy « chính sự yếu đuối mới là nguyên nhân dẫn đến leo thang căng thẳng ».

Về quân sự, vụ xâm phạm drone lần này có thể cho phép Nga thử nghiệm khả năng phản ứng của các nước Âu châu thành viên NATO. Về chánh trị, theo Muriel Domenach, đó cũng là để thử nghiệm quyết tâm của NATO. Các lãnh đạo Âu châu đã có những phản ứng mạnh mẽ, gay gắt lên án Nga, và giờ vẫn đang chờ đợi phản ứng của Mỹ. Ưu tiên hiện giờ của Âu châu là thuyết phục Mỹ cứng rắn hơn trong việc trừng phạt Nga. Thế nhưng theo AFP, tổng thống Mỹ Donald Trump trên mạng Truth Social cho đến nay chỉ ghi nhận một « sự xâm phạm không phận Ba Lan » với giọng điệu không lấy gì làm lo ngại. Sự đoàn kết và quyết tâm của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương đang bị thử thách.

(Theo RFI)