Ali Hosseini Khamenei là một giáo sĩ và chánh trị gia người Iran, lãnh đạo tối cao của Iran. New York, Hoa Kỳ – 19/6/2025. (Ảnh: Shutterstock)

Truyền thông nhà nước Iran hôm Chủ Nhật, ngày 24/8, dẫn lời Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei cho biết căng thẳng giữa Iran với Washington về chương trình nguyên tử của nước này là “không thể giải quyết”. Ông Khamenei nhấn mạnh: “Họ muốn Iran phải phục tùng Mỹ. Đất nước Iran sẽ dùng toàn bộ sức mạnh của mình để chống lại những kẻ có kỳ vọng sai lầm như vậy.”

Ông chỉ trích những lời kêu gọi đàm phán trực tiếp với Hoa Kỳ và cho rằng điều đó chỉ nhìn thấy “hình thức, không phải bản chất”, đồng thời khẳng định: “Vấn đề này là không thể giải quyết được.”

Tuyên bố cứng rắn của ông Khamenei diễn ra trong bối cảnh Iran vừa đạt được một thỏa thuận với các cường quốc Âu châu về việc nối lại đàm phán liên quan đến hoạt động làm giàu uranium – vấn đề trung tâm trong tranh cãi về nguyên tử. Cuộc đàm phán tiếp theo dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 26/8 tại Geneva, với sự tham gia của các thứ trưởng ngoại giao từ nhóm E3 gồm Pháp, Anh và Đức.

Các cuộc đàm phán trước đây giữa Hoa Kỳ và Iran đã sụp đổ sau cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran vào tháng 6. Trong cuộc chiến đó, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã tấn công các cơ sở hạch tâm của Iran và tiêu diệt hàng chục khoa học gia bổ và quan chức cấp cao của nước này. Chính quyền của Tổng thống Donald Trump cũng đã phối hợp với Israel, tham gia chiến dịch quân sự “Búa đêm – Midnight Hammer” vào ngày 22/6, xử dụng bom xuyên hầm GBU-57 nặng 30.000 pound để tấn công các cơ sở hạch tâm Fordo và Natanz của Iran. Washington và Jerusalem tuyên bố những cuộc tấn công này đã làm chậm lại đáng kể chương trình nguyên tử của Iran.

Bất chấp những đòn giáng này, Iran cam kết sẽ xây dựng lại chương trình nguyên tử, khẳng định rằng chương trình này chỉ nhằm mục đích dân sự. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, Iran đã làm giàu uranium ở mức chỉ còn một bước kỹ thuật là đạt cấp độ võ khí. Đồng thời, nước này vẫn duy trì lập trường thù địch với Israel, công khai tuyên bố mục tiêu tiêu diệt Nhà nước Do Thái.

Căng thẳng leo thang khi các quốc gia Âu châu cảnh báo rằng họ có thể tái áp đặt các biện pháp trừng phạt theo cơ chế “phục hồi” của thỏa thuận nguyên tử JCPOA năm 2015 – cơ chế cho phép tái áp dụng các lệnh trừng phạt nếu Iran vi phạm cam kết. Cơ chế này sẽ hết hạn vào ngày 18/10/2025, khiến các bên liên quan phải gấp rút hành động.

Cơ chế phục hồi này nằm trong thỏa thuận nguyên tử Iran năm 2015, mà Hoa Kỳ đã rút khỏi vào tháng 5/2018, và sẽ áp đặt lại các lệnh trừng phạt đã được dỡ bỏ theo thỏa thuận này và ban hành các hình phạt mới đối với chế độ Iran.

Việc ban hành lệnh trừng phạt trả đũa sẽ bao gồm việc gia hạn lệnh cấm vận võ khí đối với chế độ này vô thời hạn, bất chấp việc Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đã bác bỏ nghị quyết do Hoa Kỳ dẫn đầu vào ngày 14/8 về việc gia hạn lệnh cấm vận.

Trong một tuyên bố chung gửi đến Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres và Hội đồng Bảo an đầu tháng 8, các bộ trưởng ngoại giao của Pháp (Jean-Noël Barrot), Anh (David Lammy) và Đức (Johann Wadephul) khẳng định: “Chúng tôi đã nói rõ rằng nếu Iran không sẵn sàng đạt được giải pháp ngoại giao trước cuối tháng 8 năm 2025 hoặc không nắm bắt cơ hội gia hạn, E3 sẽ sẵn sàng kích hoạt cơ chế phục hồi”.

Theo Reuters Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul xác nhận vào ngày thứ Sáu tuần trước rằng Iran sẽ trở lại bàn đàm phán vào ngày 26/8. Ông cảnh báo các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc sẽ được phục hồi nếu không đạt được một thỏa thuận nguyên tử “có thể kiểm chứng và lâu dài”. Ông cũng nói thêm rằng Iran “không còn nhiều thời gian” để đạt được một giải pháp chấp nhận được.

Đáp lại, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi, trong cuộc điện đàm với các đối tác Âu châu, đã lên án việc kích hoạt cơ chế phục hồi là “bất lực về mặt pháp lý và đạo đức”, đồng thời cảnh báo về những hậu quả nếu điều đó xảy ra.

Trong bối cảnh ngoại giao đầy căng thẳng này, phát biểu của ông Khamenei cho thấy lập trường không khoan nhượng của giới lãnh đạo Iran, làm gia tăng tình huống đối đầu giữa Tehran với Tây phương trong thời gian tới.