Các nhân viên hoạt động của tổ chức môi trường Greenpeace kêu gọi một hiệp ước đại dương toàn cầu tại Hội nghị Đại dương của Liên hợp quốc ở Lisbon, tháng Sáu năm 2022. Nguồn: AAP / Armando Franca/AP

THẾ GIỚI - Úc tham gia cùng 96 quốc gia khác tại Hội nghị Đại dương của Liên Hiệp Quốc ở Pháp, để thúc đẩy một hiệp ước toàn cầu nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa. Đây là một thỏa thuận mang tính bước ngoặt, được thiết kế để bảo vệ sinh vật biển ở vùng biển quốc tế, đang mong đợi sẽ được phê chuẩn vào cuối năm nay.

Đáy đại dương là nơi chứa một lượng lớn, nhiều loại khoáng sản quan trọng nhất thế giới.

Cái gọi là 'nơi tích tụ đa kim loại', chứa niken, đồng và coban vốn phải mất hàng ngàn, thậm chí hàng triệu năm để phát triển và cuộc đua khai thác chúng đang diễn ra.

Một số khu vực giàu khoáng sản này, nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia.

Trong khi một quốc gia có thể khai thác trong hải phận của riêng mình ở vùng biển quốc tế, thì cho đến nay ngành công nghiệp này vẫn bị trì hoãn, cho đến khi Cơ quan quản lý đáy biển quốc tế của Liên Hiệp Quốc hay I-S-A, thiết lập một bộ luật.

Aline Jaeckel, là giáo sư tại Trung tâm quốc gia về tài nguyên và an ninh đại dương của Úc.

Bà nói với SBS rằng, một số quốc gia đã và đang tìm hiểu các lựa chọn của họ.

"Điều quan trọng cần lưu ý là, hiện tại chúng ta không thực sự có bất kỳ hoạt động khai thác quy mô thương mại nào, vì vậy không phải ở vùng biển của các tiểu bang hay trên đáy biển quốc tế. Những gì chúng ta có là thăm dò khoáng sản, đây là giai đoạn sơ bộ để nghiên cứu một mỏ khoáng sản và điều kiện môi trường, tại một địa điểm khai thác tiềm năng. Vì vậy, có một số ít tiểu bang đang theo đuổi hoạt động thăm dò khoáng sản trong vùng biển của họ và đã có hoạt động thăm dò trên Đáy biển quốc tế trong một thời gian, nhưng hiện tại không có hoạt động khai thác quy mô thương mại nào”.

Nhưng Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, muốn Hoa Kỳ trở thành cái gọi là "nước dẫn đầu toàn cầu" trong hoạt động thăm dò đáy biển, đã ký một sắc lệnh hành pháp vào tháng 4 để đẩy nhanh tiến trình này.

Sắc lệnh này sẽ mở ra Hoa Kỳ, cũng như vùng biển quốc tế, cho hoạt động khai thác biển sâu.

Một công ty đã xin giấy phép từ chánh quyền Trump, để bắt đầu khai thác thương mại tại khu vực Clarion-Clipperton.

Một khu vực quan tâm chính ở Thái Bình Dương, dải đáy đại dương rộng lớn này có rất nhiều khoáng sản quan trọng.

Tại hội nghị thượng đỉnh về Đại dương của Liên hiệp quốc tại Pháp, các nhà lãnh đạo thế giới đang yêu cầu các quy định nghiêm ngặt về khai thác biển sâu.

Trong số những người kêu gọi các quy định, có Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres.

Ông Antonio Guterres nói "Các quốc gia đang giải quyết, vấn đề khai thác vùng biển mới và khai thác đáy biển. Tôi ủng hộ công việc đang diễn ra của Cơ quan quản lý đáy biển quốc tế, về vấn đề quan trọng này. Biển sâu không thể trở thành miền Tây hoang dã”.

Đã có tiến triển trong một thỏa thuận mang tính bước ngoặt, Hiệp ước Biển cả, nhằm bảo vệ sinh vật biển ở vùng biển quốc tế.

Hiện có thêm nhiều quốc gia tham gia vào, khoảng 30 quốc gia đã ủng hộ lệnh tạm dừng khai thác biển sâu.

Nhưng các quy tắc và quy định không chắc chắn, về việc ai có thẩm quyền đang gây ra báo động.

Hoa Kỳ không phải là bên tham gia, vào Cơ quan quản lý đáy biển quốc tế.

Chuyên viên vận động chánh trị của Greenpeace, là Megan Randles, cho biết, không nên khai thác biển sâu.

Megan Randles nói, "Chúng tôi nghĩ, rằng khai thác biển sâu không bao giờ có thể bắt đầu. Thật khó tin khi chúng ta lại có cuộc tranh luận này, về việc mở ra một ngành công nghiệp khai thác mới, vào thời điểm đại dương đang chịu quá nhiều áp lực và chúng ta đang cố gắng bảo vệ nó. Khoa học rất rõ ràng cho thấy, khai thác biển sâu sẽ gây ra thiệt hại không thể phục hồi cho đại dương”.

Vào tháng tới, một cuộc họp quan trọng về việc, tạo ra một bộ quy tắc cho khai thác đại dương sẽ diễn ra tại Jamaica, đó là 'Hiệp ước Biển cả' nhằm bảo tồn đáy biển.

Aline Jaeckel cho biết, sẽ có rất nhiều sự giám sát chặt chẽ về những tác hại tiềm tàng đối với sinh vật biển.

"Một trong những mục tiêu của Hiệp ước Biển cả, tất nhiên là bảo vệ đa dạng sinh học biển vào mùa cao điểm trên Đáy biển quốc tế, vì vậy tôi nghĩ rằng, bất kỳ hoạt động nào gây hại cho đa dạng sinh học biển, đều phải được giám sát chặt chẽ, theo Hiệp ước Biển cả mới”.