BBC/Getty Images

 

 

 

Ông Hun Sen vừa công khai dự đoán Thái Lan sắp có thủ tướng mới. Trước đó, ông ta đã tung đoạn ghi âm cuộc điện đàm riêng với bà Paetongtarn Shinawatra, gây ra những hậu quả chánh trị nặng nề cho nữ thủ tướng Thái Lan. Vì sao ông ta lại làm vậy?

 

Chuyên viên bình luận chánh trị, nhà báo David Hutt nói với BBC News Tiếng Việt rằng ông Hun Sen là một "bậc thầy" khi đã chớp lấy cơ hội để tạo ra sự rạn nứt giữa chánh phủ Thái Lan và quân đội.

 

ông Hutt nói, "Một điều gần như chắc chắn là Hun Sen muốn cho người dân Campuchia thấy ông ta đã đặt lợi ích quốc gia lên trên tình bạn cá nhân, rằng ông ta sẵn sàng 'hy sinh bạn bè' vì lợi ích của đất nước."

 

Giải thích với BBC News Tiếng Việt ngày 25/6, nhân vật quan sát, Virak Ou, người sáng lập tổ chức nghiên cứu Forum Future từ Campuchia, cho rằng ông Hun Sen, cũng như phần lớn người dân Campuchia, rất nhạy cảm với bất kỳ phát ngôn nào được cho là mang tính xúc phạm từ lãnh đạo các nước láng giềng. Và việc ông Hun Sen công khai toàn bộ cuộc nói chuyện là một trong những hành động phản ứng lại các phát biểu mà họ cho là trịch thượng, xúc phạm.

 

"Vì Campuchia chúng tôi từng bị chà đạp, từng là nạn nhân của đói nghèo, chiến tranh và tội ác diệt chủng. Campuchia từng là một đế chế hùng mạnh, rồi dần suy tàn qua nhiều thế kỷ. Chính vì thế, tâm lý xã hội trở nên đặc biệt nhạy cảm với bất kỳ biểu hiện nào khiến chúng tôi cảm thấy bị xem thường."

 

 

Lý do ông Hun Sen tung đoạn ghi âm?

 

 

BBC/Getty Images, Nguồn hình ảnh: BBC/Getty Images

 

 

Dư luận Việt Nam, khi theo dõi vụ việc, phần lớn đều lên án hành động của ônb Hun Sen. Nhiều ý kiến cho rằng, là bậc "cha, chú", ông Hun Sen đã lợi dụng niềm tin của Paetongtarn - con gái của "người anh em" Thaksin - để củng cố vị thế chánh trị của bản thân.

 

Một số ý kiến cho rằng ông Hun Sen là một tay lão luyện trong những ngón đòn chánh trị, khiến cho thủ tướng Thái Lan rơi vào tình cảnh bẽ bàng và từ đó giành được lợi thế trong việc đàm phán những tranh chấp đang diễn ra ở biên giới hai nước.

 

Nếu nhìn vào các diễn biến trước khi đoạn ghi âm bị tung lên mạng vào ngày 18/6, có thể thấy cha con ông Hun Sen đều bày tỏ phẫn nộ trước phát ngôn của bà Paetongtarn vào ngày 16/6.

 

Cụ thể, sau cuộc họp an ninh, bà Paetongtarn đã trả lời trong cuộc họp báo rằng hành động và các bài đăng trên mạng xã hội của ông Hun Sen cùng con trai ông ta - Thủ tướng Hun Manet - là "thiếu chuyên nghiệp".

 

Theo nhân vật quan sát Virak Ou, những lời lẽ đó có thể đã khiến giới lãnh đạo cấp cao – đặc biệt là một người đã nắm quyền lâu như ông Hun Sen – cảm thấy bị xúc phạm.

 

Ông Ou nói, "Tôi nghĩ ông ấy để bụng chuyện đó, nhất là khi họ vốn là chỗ thân thiết lâu năm. Theo tôi, đó là bước ngoặt của sự việc" .

 

Chính ông Hun Sen cũng nhắc đến sự việc này trong bài đăng trên Facebook vài tiếng trước khi quyết định tung toàn bộ đoạn ghi âm:

"Vài tiếng sau cuộc trò chuyện, lãnh đạo Thái Lan công khai cáo buộc lãnh đạo Campuchia hành xử 'thiếu chuyên nghiệp' về mặt chánh trị và tham gia các hoạt động chánh trị thông qua Facebook.”

 

Facebook có dấu xanh của ông Hun Sen viết: "Về đoạn ghi âm rò rỉ, tôi nhận thấy chỉ có chừng 9 phút được công khai. Do đó, nếu phía Thái Lan mong muốn nghe bản ghi âm đầy đủ, tôi sẵn sàng công bố toàn bộ cuộc nói chuyện dài 17 phút 6 giây".

 

Đoạn ghi âm cuộc điện đàm 17 phút giữa Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen và Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đã được đăng trên trang Facebook của ông Hun Sen vào hôm 18/6. Ảnh: Chụp màn hình

 

 

Ông Virak Ou lý giải thêm rằng lý do ông Hun Sen công khai toàn bộ đoạn ghi âm dài 17 phút có thể liên quan đến phản ứng từ chánh phủ và các phe phái khác ở Thái Lan.

 

Ông Virak giải thích, "Việc Thái Lan đe dọa cắt điện và internet có thể khiến Campuchia cảm thấy đó là sự sỉ nhục. Chúng tôi – một quốc gia nhỏ bị kẹp giữa hai nước láng giềng lớn là Thái Lan và Việt Nam – trở nên nhạy cảm hơn rất nhiều trước bất kỳ biểu hiện nào mang tính khinh thường hay xúc phạm, đặc biệt đến từ các nước láng giềng.”

"Do đó, Campuchia thường cố gắng đáp trả, thậm chí đôi khi còn phản ứng thái quá. Điều này không chỉ đến từ giới lãnh đạo mà là tâm lý chung của cả xã hội.”

"Về việc ông Hun Sen công khai đoạn ghi âm 17 phút, có lẽ ông ấy đã cảm thấy quân đội Thái Lan hay người dân nước này đã không thể hiện sự tôn trọng đối với Campuchia".

 

Trước vụ rò rỉ bản ghi âm, ông Hun Sen đã "ăn miếng trả miếng" với nhiều nhân vật ở Thái Lan. Trong bài phát biểu đặc biệt ngày 16/6, ông Hun Sen đã công khai "dằn mặt" cựu thủ lĩnh phong trào áo vàng bảo hoàng Thái Lan, ông Sondhi Limthongkul, với thông điệp "đừng hỗn xược hay coi thường Campuchia".

 

 

 

Nhà báo David Hutt nói rằng việc ông Hun Sen ghi âm lại các cuộc điện thoại riêng tư là điều không có gì lạ. Trước đây, ông ấy đã từng công khai các cuộc trò chuyện với các chánh trị gia hoặc người hoạt động đối lập nhằm làm họ bẽ mặt.

"Chúng ta đều biết rằng giới chánh trị thường ghi lại các cuộc trao đổi với lãnh đạo nước ngoài, nhưng việc công bố chúng ra bên ngoài lại là hành động rất thiếu tính ngoại giao.”

"Lý do bề ngoài cho việc tung đoạn ghi âm lần này là vì những lời chỉ trích từ bà Paetongtarn trên mạng xã hội sau cuộc trò chuyện giữa hai người. Tuy nhiên, theo cảm nhận của tôi, ông Hun Sen đã nhìn thấy cơ hội để tạo ra sự chia rẽ giữa chánh phủ Thái Lan và quân đội và ông ta đã chớp lấy nó.”

 

 

Ông Hutt nói thêm rằng, đoạn ghi âm không chỉ chứng minh bà Paetongtarn non nớt và thiếu kinh nghiệm lãnh đạo mà còn làm quân đội Thái Lan mất uy tín khi phơi bày cho cả thế giới biết rằng nữ thủ tướng gọi vị tướng chuyên trách về vấn đề biên giới là "phe đối lập" và cho rằng quân đội "nói những điều không có lợi cho đất nước".

 

Bên cạnh đó, cây viết Davit Hutt lưu ý rằng, việc bà Paetongtarn gọi điện cho ông Hun Sen chứ không phải người đồng cấp Hun Manet cũng nói lên nhiều điều.

 

Thứ nữa, ông Hun Sen vẫn là người đứng sau nắm quyền, điều khiển mọi thứ.

"Ai cũng biết rằng bên cạnh việc kiểm soát phần lớn chánh trị nội bộ, ông Hun Sen còn là ngoại trưởng trên thực tế của Campuchia. Từ năm 2023 đến cuối năm ngoái, Campuchia đã cố gắng để Bộ Ngoại giao (dưới quyền Sok Chenda Sophea) tập trung vào kinh tế, còn ông Hun Sen cùng các đồng minh trong Thượng viện giải quyết những vấn đề nhạy cảm hơn.”

"Nhưng kế hoạch đó đã sụp đổ, ông Sok Chenda bị cách chức bộ trưởng ngoại giao vào tháng Mười một và Prak Sokhonn - người được xem là 'cánh tay nối dài' của ông Hun Sen - đã quay lại nắm quyền ở Bộ Ngoại giao. Do đó, ông Hun Sen vẫn nắm chặt chánh sách đối ngoại."

 

 

 

Mối quan hệ giữa hai gia tộc sẽ ra sao?

Nội dung cuộc nói chuyện bị rò rỉ đã khiến chánh trường Thái Lan chấn động, bà Paetongtarn ngay sau đó phải đối mặt với làn sóng chỉ trích dữ dội từ công chúng cùng những hệ quả chánh trị nghiêm trọng.

 

Vụ việc bắt đầu vào sáng ngày 18/6, khi một đoạn ghi âm dài 9 phút lan truyền trên mạng xã hội, cho thấy mối quan hệ rất gần gũi giữa ông Hun Sen và nữ thủ tướng Thái Lan. Bà Paetongtarn gọi ông Hun Sen là "chú Hun Sen" (Uncle Hun Sen) và xưng "Ung Ing" (tên thân mật của bà), kiểu nói chuyện giữa những người thân thiết chứ không phải giữa lãnh đạo hai quốc gia.

 

Sau đó, chính ông Hun Sen đã công khai toàn bộ đoạn đối thoại dài 17 phút, được ví như "đổ thêm dầu vào lửa" giữa lúc Thái Lan đang lục đục nội bộ, khiến sinh mệnh chánh trị của bà Paetongtarn đứng trước nguy cơ bị "thiêu rụi".

 

Tối ngày 18/6, Đảng Bhumjaithai (BJT), đảng lớn thứ hai trong chánh phủ của bà Paetongtarn, đã tuyên bố rút lui khỏi liên minh. Mặc dù đảng này đã bất mãn về liên minh cầm quyền từ trước, nhưng việc họ chọn thời điểm sóng gió này để rút lui và viện dẫn cuộc điện đàm bị rò rỉ làm cái cớ, là một đòn nặng giáng vào uy tín của bà Paetongtarn.

 

Ngày 20/6, một nhóm thượng nghị sĩ, do Chủ tịch Thượng viện Mongkol Surasajja dẫn đầu, đã gửi đơn cho Tòa án Hiến pháp Thái Lan và yêu cầu điều tra cuộc điện đàm và bãi nhiệm nữ thủ tướng vì cho rằng bà đã vi phạm nghiêm trọng chuẩn mực đạo đức.

 

Biểu tình trên đường phố cũng đã nổ ra vào cuối tuần qua.

 

Vào ngày 23/6, Ủy ban Chống tham nhũng Quốc gia Thái Lan (NACC) công bố mở cuộc điều tra sơ bộ về đoạn băng ghi âm cuộc trao đổi giữa nữ thủ tướng và Hun Sen.

 

Ngày 25/6, Đảng BJT đã đệ trình một kiến nghị bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với bà Paetongtarn.

 

Bà Paetongtarn đã giải thích trước công chúng rằng cuộc trò chuyện giữa bà với ông Hun Sen là cuộc gọi riêng từ điện thoại cá nhân của bà. Do đó, việc ghi âm mà không có sự đồng thuận rồi sau đó tung lên mạng "không nên được cộng đồng quốc tế chấp nhận".

 

Gia đình Hun và Shinawatra vốn có mối quan hệ đặc biệt. Ông Thaksin Shinawatra, cha bà Paetongtarn, đã chơi thân với ông Hun Sen từ hàng chục năm qua. Trong thời gian ông Thaksin lưu vong, ông Hun Sen đã tiếp đãi ông Thaksin như thượng khách tại Phnom Penh. Ông Hun Sen đã nhiều lần gọi ông Thaksin là "người anh em" và không ngần ngại công khai mối quan hệ gần gũi đó.

 

Ngày 21/6, ông Hun Sen đã viết trên Facebook rằng tình cảm gắn bó hơn 30 năm giữa hai gia đình Hun và Shinawatra đã tan vỡ vì một quan chức Campuchia rò rỉ nội dung điện đàm giữa ông ta và Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn.

 

Ông Hun Sen viết trên Facebook, kèm hàng loạt hình ảnh thân thiết giữa hai gia đình, "Quan chức này làm vậy vì tức giận trước những lời lẽ xúc phạm nhằm vào tôi và Thủ tướng Hun Manet, cho rằng chúng tôi thiếu chuyên nghiệp".

 

 

Trong bài đăng trên Facebook ngày 20/6, ông Hun Sen nói thêm rằng quan hệ thân thiết hơn 30 năm qua giữa hai gia đình nay đã bị phá vỡ. Ông Hun Sen đăng ảnh bà Paetongtarn được dẫn đi xem hai phòng trong dinh thự của ông, được đặt tên là Thaksin và Yingluck, nơi cha và cô ruột của bà Paetongtarn Shinawatra từng nghỉ lại khi họ đến thăm. Hun Sen

 

 

Phía bà Paetongtarn, ngay sau khi đoạn ghi âm bị phát tán, bà đã mở cuộc họp báo và nói rằng sẽ không còn cuộc trò chuyện riêng tư nào với lãnh đạo Campuchia.

 

Nhân vật quan sát Virak Ou cho rằng việc rò rỉ một kênh liên lạc cá nhân – vốn là một công cụ rất quan trọng cho hoạt động ngoại giao – đã làm xói mòn tính hiệu quả và giá trị của kênh này.

 

Ông nói, "Tôi không cáo buộc ai đã tung ra đoạn ghi âm, nhưng rõ ràng toàn bộ sự việc đang làm suy yếu một công cụ thiết yếu cho quan hệ ngoại giao và quan hệ song phương. Tôi cho rằng điều này về lâu dài sẽ gây tổn hại cho Campuchia.”

"Còn trong ngắn hạn, nó chắc chắn làm gia tăng sự chia rẽ trong nội bộ Thái Lan, làm cho Thái Lan thêm rạn nứt. Điều đó sẽ trở thành vấn đề lớn đối với đảng cầm quyền Pheu Thái và cả vị thủ tướng."

 

Trong khi nữ thủ tướng tiếp tục chật vật đối mặt với sức ép chánh trị trong nước để giữ cho liên minh không bị tan rã và không phải từ chức, lãnh tụ Campuchia Hun Sen vào ngày 24/6 đã đưa ra suy đoán gây xôn xao rằng "Thái Lan sẽ có thủ tướng mới trong vòng ba tháng tới".

 

Điều này đặt ra câu hỏi: Vì sao Hun Sen lại sẵn sàng đẩy gia đình Shinawatra vào tình thế bất lợi, đến mức có thể khiến Paetongtarn mất chức thủ tướng? Bởi nếu một phe phái khác - đặc biệt là giới quân đội - lên nắm quyền thì có thể khiến Campuchia gặp nhiều trở ngại hơn trong quan hệ song phương.

 

 

Ông Hun Sen thăm ông Thaksin tại dinh thự Ban Chan Song La, tại Bangkok vào tháng 2/2024 để tăng cường "tình anh em" 32 năm giữa hai người. Ảnh: Reuters

 

Lý giải điều này, ông Virak Ou cho rằng bất kỳ mối quan hệ nào vượt ra ngoài khuôn khổ hợp tác chuyên nghiệp đều có thể làm tổn hại đến quan hệ giữa hai quốc gia.

 

Ông Virak Ou nói, "Khi gia đình của hai nhà lãnh đạo có mối quan hệ quá gần gũi thì bất kỳ thỏa thuận nào giữa hai nước dù là có lợi cho đôi bên cũng sẽ dấy lên những nghi ngờ.”

"Người ta sẽ luôn đặt câu hỏi liệu các thỏa thuận đó là vì lợi ích quốc gia, hay chỉ vì lợi ích riêng của các gia đình quyền lực và liệu có sự nhượng bộ nào đó hay không. Họ sẽ nghĩ rằng có những điều khoản ngầm, những điều bí mật được trao đổi ở hậu trường. Và từ đó, các thuyết âm mưu sẽ lan truyền.”

"Do vậy, cách tốt nhất là giữ quan hệ thân thiện nhưng chỉ ở mức độ quốc gia mà thôi để duy trì sự chuyên nghiệp về mặt chính trị, ngoại giao. Vì vậy, mục tiêu nên là xây dựng một mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước, chứ không phải quan hệ quá thân thiết giữa cá nhân hai nhà lãnh đạo".

 

Ngoài ra, ông cho rằng về lâu dài, Campuchia không hưởng lợi gì khi thiết lập quan hệ riêng với bất kỳ phe phái nào trong chánh trường Thái Lan. Bởi lẽ ở Campuchia không có những phe phái như vậy. Campuchia nằm dưới sự kiểm soát chặt chẽ của Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) mà đứng đầu là ông Hun Sen.

 

Ông Virak nêu ý kiến, "Campuchia tốt nhất nên duy trì quan hệ chuyên nghiệp, tốt đẹp với tất cả các phe phái ở Thái Lan, không nên tỏ ra thân thiết quá mức với bất kỳ bên nào và tuyệt đối không nên dính vào nội bộ chánh trị của Thái Lan".

Nhân vật quan sát người Campuchia cũng nói thêm rằng, mối quan hệ của hai gia tộc Hun và Shinawatra là dựa trên lợi ích, nên nếu đôi bên thấy có lợi thì mối quan hệ vẫn có thể duy trì, dù rằng mức độ tin tưởng chắc chắn sẽ thấp hơn trước sau vụ rò rỉ ghi âm.

 

 

Thái Lan đang yếu thế trước Campuchia

 

So với Thủ tướng Campuchia Hun Manet, Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn bị cho là không kiểm soát được quân đội chặt chẽ. Ảnh: Getty Images

 

 

Một số chuyên viên phân tách nói với BBC rằng đoạn ghi âm rò rỉ đã phơi bày những mâu thuẫn trong nội bộ Thái Lan, đặc biệt giữa chánh phủ bà Paetongtarn và quân đội.

 

Theo nhà báo David Hutt, từ nhiều tháng qua, Campuchia đã cho rằng xung đột biên giới là hệ quả của chánh trị nội bộ Thái Lan, trong đó quân đội xử dụng tình hình để củng cố sức ảnh hưởng của họ - điều mà chính bà Paetongtarn đã thừa nhận.

 

Còn ông Virak cho rằng cốt lõi không nằm ở đoạn ghi âm hay việc nó bị tung lên mạng. Vấn đề gốc rễ nằm ở chỗ quân đội, phe bảo hoàng và các phe phái khác nhau tại Thái Lan không thể đoàn kết.

 

Ông Virak Ou nhận định, "Rõ ràng nội bộ Thái Lan đang rất chia rẽ. Thông qua đoạn ghi âm bị rò rỉ, chúng ta thấy một vị thủ tướng trẻ tuổi của Thái Lan đang yếu thế, có vẻ như không kiểm soát nổi quân đội. Quân đội không tuân theo mệnh lệnh từ lãnh đạo dân sự, mà đang tự mình ra quyết định. Đó chính là gốc rễ của các vấn đề tại Thái Lan."

 

Ông chỉ ra rằng Thái Lan hiện không có một hệ thống chỉ huy rõ ràng để bảo đảm nền dân chủ và sự lãnh đạo dân sự đối với quân đội.

 

Ông nhận định, "Hiện nay Campuchia trông có vẻ mạnh hơn, đoàn kết hơn vì Đại tướng Hun Manet thể hiện rằng ông có thể kiểm soát chặt chẽ quân đội và tập hợp sự ủng hộ của người dân dưới ngọn cờ của đảng cầm quyền. Thái Lan trông yếu hơn vì họ ít đoàn kết hơn.”

 

"Vấn đề lớn hơn của Thái Lan là quân đội của họ thường không bao giờ đưa ra quyết định một cách lý trí. Đó là một quân đội đầy những người đàn ông với tinh thần hiếu chiến, cái tôi cao. Một số hành động như đóng cửa biên giới, thay đổi giờ giấc đóng mở cửa một cách tùy tiện, cho tới việc đe dọa cắt điện, internet của Campuchia đều cho thấy họ không có nghiên cứu gì cả. Họ chỉ hành động như những võ sĩ bước vào sàn đấu, muốn tung đòn trước mà không cần biết hậu quả.”

"Đó là lý do vì sao các quốc gia thành công trên thế giới không bao giờ để quân đội hoạch định chánh sách. Vai trò của quân đội là phải tuân theo mệnh lệnh từ giới lãnh đạo dân sự. Khi quân đội không làm điều đó, chúng ta sẽ thấy hậu quả - và đó chính là điều đang xảy ra đối với Thái Lan".

 

Trước đó, bình luận với BBC Tiếng Thái, nhà báo và chuyên viên phân tách quân sự Suphalak Kanchanakhundee nói rằng vụ đụng độ gây chết người ngày 28/5 có thể là dấu hiệu cho thấy chánh phủ Thái Lan hiện tại có "khá nhiều" lỗ hổng trong chỉ huy quân sự.

 

Chuyên gia Supalak nhấn mạnh rằng các quyết định quân sự nên đến từ chánh phủ trung ương, không phải từ tư lệnh tại hiện trường. Mối quan hệ giữa quân đội và chánh phủ Thái Lan không hòa thuận khiến Thái Lan bị lép vế trước Campuchia, vì ở phía Campuchia, Thủ tướng Hun Manet kiểm soát quân đội chặt chẽ hơn.

 

 

(Theo BBC)