​Ba khoa học gia đoạt Giải Nobel Hóa học năm 2025 : Susumu Kitagawa (Đại học Kyoto, Nhật Bản), Richard Robson (Đại học Melbourne, Úc) và Omar M. Yaghi (Đại học California, Berkeley, Hoa Kỳ), tại Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển ở Stockholm, Thụy Điển, ngày 08/10/2025. © REUTERS - Fredrik Sandberg/TT

Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển tại Stockholm, ngày 08/10/2025, công bố giải Nobel Hóa Học 2025 được trao cho ba khoa học gia: Susuma Kitagawa, Richard Robson và Omar M.Yaghi. Nghiên cứu về cấu trúc khung kim loại hữu cơ của ba khoa học gia này cho phép khí và các hóa chất đi qua, có thể được sử dụng để thu thập nước từ không khí sa mạc, thu giữ dioxide carbon, lưu trữ khí độc hoặc xúc tác các phản ứng hóa học.

Ba khoa học gia này được vinh danh vì tạo ra một dạng kiến trúc phân tử hoàn toàn mới - Metal-organic framework (MOF) . Trong thông cáo, chủ tịch ủy ban Nobel Hóa Học, giáo sư Heiner Linke nhận định rằng : « Các khung hữu cơ - kim loại có tiềm năng khổng lồ, mở ra những cơ hội chưa từng có cho việc tạo ra các vật liệu ‘thiết kế theo yêu cầu’ với các chức năng hoàn toàn mới ».

Các khung kim loại hữu cơ được xây dựng từ ion kim loại, đóng vai trò như các góc nối, liên kết với các phân tử hữu cơ dài, đóng vai trò như thanh nối. Cấu trúc này tạo nên các tinh thể xốp và các khoang rỗng đồng đều, có thể thiết kế tùy chỉnh để lưu giữ hay phản ứng với các phân tử cụ thể.

Từ những khám phá ban đầu, các khoa học gia này đã tạo ra hàng chục nghìn loại khung kim loại hữu cơ khác nhau. Các khối này có thể thu giữ, lưu trữ các chất cụ thể, hoặc kích hoạt các phản ứng hóa học và dẫn điện.

Các vật liệu này hứa hẹn góp phần giải quyết những thách thức lớn của nhân loại, chẳng hạn: Tách bỏ chất PFAS (“hóa chất vĩnh cửu”) ra khỏi nguồn nước; Phân hủy dược phẩm tồn dư trong môi trường; Hấp thụ CO₂ để giảm khí nhà kính; Khai thác hơi nước trong không khí sa mạc nhằm cung cấp nước sạch.

Giải thưởng trị giá 11 triệu crown (920.000 euro) sẽ được chia cho ba khoa học gia, đồng nhận giải.

(NĐT)