Ảnh minh họa: tiên kích cơ F-16 của không quân Ukraina bat trên không phận Ukraina ngày 04/08/2024. © Efrem Lukatsky / AP
Giảm thặng dư thương mại với Mỹ liệu có phải là lý do chính đáng và nay có phải là thời điểm tốt nhất để Việt Nam mua tiêm kích cơ F-16, nếu thông tin này là xác thực, mà không “chọc giận” Trung Quốc, đang có tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, và Nga, là quốc gia cung cấp vũ khí cho Hà Nội từ hơn 70 năm qua?
Theo trang 19FortyFive ngày 19/04/2025, “sau các cuộc đàm phán dài, Việt Nam sắp trở thành khách hàng mới của tiêm kích cơ F-16”, sẽ đặt mua ít nhất là 24 chiếc, dù chưa có số liệu chính thức nào được công bố.
Mỹ thay Nga trở thành đối tác an ninh thực chất nhất?
Dù nghi ngờ về số lượng lớn như thế, giới chuyên gia cho rằng nếu thực sự có một thỏa thuận như vậy, Hà Nội khẳng định chiến lược từ năm 2022 giảm phụ thuộc vào Nga, từng cung cấp đến hơn 80% kho vũ khí của Việt Nam. Mỹ sẽ thay Nga trở thành “đối tác quốc phòng thực chất nhất” của Việt Nam, theo chuyên viên nghiên cứu Ian Storey của viện ISEAS - Yusof Ishak Institute, Singapore, khi trả lời báo mạng Hồng Kông South China Morning Post ngày 23/04.
Vấn đề vũ khí, quốc phòng đã được hai nước đề cập từ chuyến công du Hà Nội của tổng thống Mỹ Joe Biden năm 2023 và đánh dấu một chương mới trong hợp tác an ninh giữa hai cựu thù. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều nghi vấn về thông tin nói trên, vì cả Hà Nội và Washington đều chưa xác nhận thương vụ F-16. Hơn nữa, theo chuyên gia Ian Storey, cho đến giờ “quân đội Việt Nam vẫn tin tưởng Nga hơn là Mỹ”.
Mua F-16 vì lý do thương mại với Mỹ, không nhằm chọc giận Trung Quốc
Mua vũ khí, trang thiết bị quân sự của Mỹ vẫn là vấn đề tế nhị mà Việt Nam phải cân nhắc từ lâu vì không muốn “chọc giận” Trung Quốc trong khi mối quan hệ giữa hai nước đang bớt căng thẳng, đặc biệt là sau chuyến công du của chủ tịch Tập Cận Bình vận động Việt Nam cùng phản đối chính sách đơn phương áp thuế quan của chính quyền Donald Trump. Chuyên viên nghiên cứu Abdul Rahman Yaacob của chương trình Đông Nam Á, tổ chức tư vấn Lowy Institute, Úc, nhận định Bắc Kinh có thể coi “việc mua F-16 là một quyết định mang tính chất gây hấn”, cho nên Hà Nội sẽ “rất thận trọng”.
Tuy nhiên, đây cũng có thể là thời điểm lý tưởng để Hà Nội mua vũ khí Mỹ mà Bắc Kinh không thể phản ứng dữ dội. Nghiên cứu sinh về an ninh hàng hải Nguyễn Thế Phương, Đại học New South Wales, Úc, nhận định mua F-16 có thể là “chiến thuật trong đàm phán” với chính quyền Donald Trump. Vào đầu tháng 04/2025, thủ tướng Phạm Minh Chính tuyên bố Việt Nam sẽ mua nhiều vũ khí của Mỹ hơn trong nỗ lực tái cân bằng thương mại giữa hai nước. Vẫn theo Nguyễn Thế Phương, “quyết định mang tính chính trị nhằm xoa dịu chính quyền Trump lại có lợi thực sự cho lực lượng không quân”, vì Việt Nam đang tìm giải pháp thay thế cho đội bay MiG-21 già cỗi.
Nhưng 24 chiếc F-16 là một số lượng “rất lớn và rất tốn kém” vì phải tính đến cả chi phí huấn luyện, bảo trì và mua sắm hệ thống vũ khí đi kèm. Nguyễn Thế Phương cho rằng “điều này có vẻ đi ngược lại với truyền thống mua sắm của quân đội Việt Nam. Con số thực tế hơn có lẽ sẽ vào khoảng từ 6 đến 8 tiêm kích cơ”, bởi vì mỗi chiếc F-16 có giá từ 25 đến 70 triệu đô-la tùy theo mức độ hiện đại.
Mua F-16 cũ hay mới?
Một thắc mắc khác cũng được giới chuyên gia nêu lên là Việt Nam sẽ mua F-16 mới hay đã qua sử dụng? “Nếu là máy bay mới, Mỹ có sẵn sàng bán cho Việt Nam phiên bản mới nhất không? Nếu đã qua sử dụng, những tiêm kích cơ đó có đối phó được tiêm kích cơ tàng hình của Trung Quốc không?”.
Hà Nội muốn giảm phụ thuộc vào vũ khí của Nga. Nhưng nếu mua một số lượng lớn tiêm kích cơ của Mỹ, vô hình chung, Việt Nam lại bị phụ thuộc vào một nước cung cấp duy nhất là Mỹ, vẫn nổi tiếng với những quy định khắt khe về chuyển giao linh kiện, bản quyền… Chuyên gia Rahman nhắc lại, dù phụ thuộc vào vũ khí Nga, Việt Nam vẫn dễ dàng tìm được các nguồn cung cấp thiết bị, linh kiện từ những nước khác như Ấn Độ và Israel.
(The RFI)
