Ông Tô Lâm công du tới Trung Quốc hồi tháng 8/2024, Ảnh: Reuters

 

 

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ thực hiện chuyến công du các nước Việt Nam, Campuchia và Malaysia vào khoảng giữa tháng Tư, Reuters đưa tin hôm 2/4.

 

Các quan chức quen thuộc với vấn đề này nói với Reuters rằng, ông Tập có thể gặp các quan chức Việt Nam tại Hà Nội vào ngày 14/4.

 

Reuters dẫn lời các quan chức và viên chức ngoại giao Âu châu cho hày, không chỉ riêng ông Tập mà các nhà lãnh đạo Âu châu cũng sẽ tới thăm Việt Nam, sau khi ông Trump công bố một loạt thuế thương mại "có qua, có lại" với nhiều nước vào hôm 2/4.

 

Những nhà lãnh đạo Âu châu dự kiến tới thăm Việt Nam có Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Chủ tịch Ủy ban Âu châu Ursula von der Leyen, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez và Cao ủy thương mại EU Maros Sefcovic.

 

Đây sẽ là chuyến công du đầu tiên của nhà lãnh đạo Trung Quốc trong năm nay, vào thời điểm Bắc Kinh đang thúc đẩy quan hệ mạnh mẽ hơn với các nước láng giềng, nhằm thể hiện mình là một đối tác khu vực đáng tin cậy và có trách nhiệm.

 

Các nguồn tin từ Việt Nam của Reuters cho hay một trong những vấn đề được thảo luận sẽ là các tuyến đường sắt kết nối miền Bắc Việt Nam với Trung Quốc - dự án mà hai nước đã thống nhất phát triển nhằm tăng cường kết nối và thương mại.

 

Một nguồn tin cho biết chuyến đi của ông Tập diễn ra trong bối cảnh "các nước lớn có những điều chỉnh chiến lược," trong đó chính sách của ông Trump được xem là sự thay đổi chủ yếu.

 

Việt Nam cũng đang trong quá trình phê duyệt việc sử dụng máy bay COMAC của Trung Quốc. Một nguồn tin trong ngành tại Việt Nam cho hay việc chính thức bật đèn xanh cho mẫu máy bay chở hành khách này có thể trùng với thời điểm chuyến thăm của ông Tập.

 

Điều này có thể mở đường cho các hãng hàng không Việt Nam thuê và thậm chí là mua máy bay thương mại Trung Quốc.

 

Chuyến thăm Việt Nam vào cuối năm 2023 là lần gần nhất Chủ tịch Tập Cận Bình công du trong khu vực.

 

 

Vì sao ông Tập thăm Việt Nam lúc này?

 

Chụp lại hình ảnh, ông Tập thăm Việt Nam hồi tháng 12/2023. Ảnh: Getty Images

 

 

Tiến sĩ Satoru Nagao, chuyên về chính sách đối ngoại tại Viện Hudson (Mỹ), nhận định với BBC News Tiếng Việt vào hôm 2/4, " Ông Tập thăm Việt Nam hồi tháng 12/2023, ông Tập cho rằng ba quốc gia này có thể là những quốc gia thân thiện với Trung Quốc. Trong trường hợp của Campuchia và Mã Lai Á (Malaysia), những quốc gia này vốn dĩ thân thiện với Trung Quốc rồi. Quốc gia đáng chú ý ở đây là Việt Nam,"

 

Ông Nagao cho rằng với Bắc Kinh, bây giờ là thời điểm để hợp lý để thăm Việt Nam. Năm 2023, Chủ tịch Tập đã đến thăm Việt Nam để khẳng định sự ảnh hưởng, không lâu sau khi Việt Nam nâng cấp mối quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện (cấp ngoại giao cao nhất) đối với Mỹ. Năm 2025, chuyến thăm của ông Tập cũng diễn ra trong bối cảnh tương tự.

 

Chuyến đi lần này của ông Tập rơi vào thời điểm Việt Nam đang là một trong những quốc gia bị chú ý nhiều nhất khi thương chiến Mỹ-Trung leo thang căng thẳng.

 

Cả hai bên đã liên tục áp thuế đáp trả lẫn nhau còn Việt Nam thì bị nghi ngờ là bên trung gian để giúp Trung Quốc tuồn hàng vào Mỹ.

 

Sự chú ý càng gia tăng khi ông Donald Trump liên tục tuyên bố sẽ áp thuế "có qua, có lại" với hàng loạt quốc gia và nhiều chuyên gia cho rằng Việt Nam - với mức thặng dư kỷ lục 123,5 tỷ USD - có thể là một trong những nước tổn thương nặng nề nhất trước động thái này của vị tổng thống Mỹ.

 

 

Chuyến công du của ông Tập diễn ra trong bối cảnh thương chiến leo thang. Ảnh: Getty Images/BBC

 

 

Trong bối cảnh là quốc gia phụ thuộc khá nhiều vào xuất cảng và Mỹ lại là thị trường lớn nhất, chính quyền Việt Nam đã có nhiều động thái nhằm xoa dịu Tổng thống Trump.

 

Hàng loạt biện pháp đã được thực thi, đáng chú ý là Việt Nam đã áp thuế chống bán phá giá thép Trung Quốc để tránh nghi ngờ trung chuyển hàng hóa với mức 19,38% - 27,83% từ ngày 8/3.

 

Tuy vậy, Việt Nam cũng là một đối tác thương mại quan trọng của Trung Quốc.

 

Năm 2024, xuất cảng từ Trung Quốc sang Việt Nam đạt mức kỷ lục 162 tỷ USD, đưa Việt Nam lần đầu tiên trở thành thị trường xuất cảng lớn thứ ba thế giới của Trung Quốc.

 

Câu hỏi được đặt ra là liệu Việt Nam có giảm nhập cảng hàng Trung Quốc để tránh bị Mỹ nghi ngờ không, nhất là khi trước đó trong năm 2021, khoảng 16% hàng xuất cảng từ Việt Nam sang Mỹ, tương đương 15,5 tỷ USD, bị dán mác là hàng Trung Quốc chuyển hướng.

 

Trong những ngày gần đây, Việt Nam đã bật đèn xanh cho việc khai triển internet vệ tinh Starlink từ công ty SpaceX của tỷ phú Elon Musk.

 

Reuters cho rằng hệ thống hạ tầng kỹ thuật lỗi thời của Việt Nam có thể gây gián đoạn hoạt động của các tuyến cáp quang ngầm quan trọng. Bên cạnh đó, những dãy núi cao cũng khiến internet ở Việt Nam kém ổn định.

 

Vì thế, Việt Nam cần dịch vụ internet vệ tinh cho các hoạt động như tuần tra ở Biển Đông - khu vực xảy ra tranh chấp với Trung Quốc. Do đó, động thái hợp tác với SpaceX có thể không được Trung Quốc ủng hộ.

 

Một vấn đề liên quan an ninh khác mà Trung Quốc có thể quan tâm là việc Việt Nam và các công ty quốc phòng của Mỹ đang thảo luận về việc mua bán thiết bị quân sự. Trong đó, việc mua máy bay vận tải C-130 Hercules của hãng Lockheed Martin đang tiến triển rất tốt. Thông tin này được các quan chức nắm rõ tình hình nói với Reuters.

 

Máy bay C-130 có thể chở lính, thiết bị quân sự và hàng hóa khác, đồng thời tăng cường năng lực quốc phòng của Việt Nam trong bối cảnh căng thẳng ngày càng gia tăng ở Biển Đông với Trung Quốc cũng như với các nước khác trong khu vực.

 

Tiến sĩ Nagao nói, "Tập Cận Bình muốn thuyết phục Việt Nam giữ khoảng cách với Mỹ".

 

Hợp tác kinh doanh giữa hai nước, như đã đề cập ở trên, có thể là nội dung chính trong chuyến thăm của ông Tập.

 

Tiến sĩ Nagao nhận định, "Nếu Chủ tịch Tập Cận Bình đến thăm Việt Nam, không chỉ riêng ông mà cả những doanh nhân ủng hộ ông cũng đi theo và thiết lập các mối liên hệ kinh doanh. Những mối liên hệ như vậy sẽ tạo nên ảnh hưởng của Trung Quốc đối với Việt Nam".

 

Trung tuần tháng Ba, Bộ Xây dựng Việt Nam đã gửi văn bản đề nghị Bộ Tư pháp xem xét, góp ý về việc áp dụng thủ tục rút gọn để xây dựng nghị định và thông tư, nhằm tạo điều kiện cấp phép cho máy bay COMAC - sản xuất tại Trung Quốc - hoạt động tại Việt Nam.

 

COMAC là nỗ lực của Bắc Kinh trong việc thâm nhập vào thị trường hàng không nước ngoài và cạnh tranh với các nhà sản xuất máy bay hàng đầu thế giới là Airbus và Boeing.

 

Tuy phía Việt Nam cho rằng động thái mở đường cho COMAC là để các hãng hàng không nội địa giảm phụ thuộc vào Boeing và Airbus, nhưng việc thực sự khai triển máy bay này tại Việt Nam đang bị đặt dấu hỏi lớn, đặc biệt khi cả Vietnam Airlines lẫn Vietjet Air đang có kế hoạch mua thêm nhiều máy bay Boeing trong nỗ lực thu hẹp thâm hụt thương mại với Mỹ.

 

Về vấn đề đường hỏa xa nối Việt Nam với Trung Quốc, Quốc hội Việt Nam vào hôm 19/2 đã ra quyết định đầu tư hơn 8,3 tỷ USD, trong đó có nguồn vốn vay từ chính phủ Trung Quốc.

 

 

Các quốc gia Đông Nam Á này có ý nghĩa gì với ông Tập?

 

 

Ảnh: GETTY IMAGES/BBC

 

 

Tiến sĩ Nagao bình luận, "Đông Nam Á là chiến trường cạnh tranh quan trọng nhất giữa Mỹ và Trung Quốc. Khu vực được Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc và một mặt nào đó là Mỹ bao quanh. Đây là nơi giàu tài nguyên và nằm trên các tuyến đường biển (SLOCs) quan trọng giữa Trung Đông và Đông Bắc Á, bao gồm cả Trung Quốc. Điều này thúc đẩy các cường quốc muốn thể hiện ảnh hưởng của mình."

 

 

Mã Lai Á giữ chức chủ tịch ASEAN năm nay, thương mại giữa nước này và Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục vào năm ngoái, vượt 212 tỷ USD.

Việt Nam là một trong hai quốc gia Đông Nam Á có Đảng Cộng sản cầm quyền - điều tương tự Trung Quốc.

 

Campuchia là đối tác thương mại và quốc gia nhận tài trợ quan trọng của Trung Quốc với các dự án hạ tầng lớn trong sáng kiến Vành đai và Con đường, chẳng hạn Cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville hay Phi trường Quốc tế Siem Reap Angkor.

 

Tuy vậy, Trung Quốc tồn tại một loạt tranh chấp lãnh thổ kéo dài với một số quốc gia như Việt Nam, Phi Luật Tân (Plippines), Mã Lai Á (Malaysia), ... liên quan đến các yêu sách chồng chéo ở Biển Đông.

 

Không chỉ với các nước hàng xóm, Trung Quốc những năm gần đây thắt chặt quan hệ với các quốc gia Nam phương Toàn cầu. Đồng thời, đây là khoảng thời gian mà nhiều nhà quan sát lo ngại Mỹ sẽ không còn giữ cam kết mạnh mẽ đối với khu vực Đông Nam Á dưới chính quyền Trump 2.

 

Chuyến đi của ông Tập diễn ra không lâu sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth có chuyến công du vào cuối tháng Ba tới Phi Luật Tân, Nhật Bản - những đồng minh của Mỹ có sự hiện diện ở Biển Đông.

 

Trong chuyến đi, ông Hegseth tuyên bố Mỹ sẽ khai triển năng lực quân sự tiên tiến trong khu vực để đối phó với "sự hung hăng" của Trung Quốc.

 

Ông Nagao kết luận, "Nhìn lại lịch sử, chúng ta có thể thấy sự tương đồng với tình hình Trung Âu (gồm Đông và Tây Đức, Ba Lan, Tiệp Khắc, Hungary, v.v.) trong Chiến tranh Lạnh (Cold War). Trung Âu đã phải chịu đựng nhiều lần vì cuộc chơi quyền lực giữa Mỹ và Liên Xô. Do vị trí địa lý của mình, cuộc chơi quyền lực ở Biển Đông hay Đông Nam Á nói chung có thể quyết định hình thái Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong tương lai gần".

 

 

(Theo BBC)