​Tổng thống Nga Vladimir Putin đến xem robot hình người tích hợp GigaChat của Sberbank, khi tham quan triển lãm AI Journey 2025, ở Matxcơva, Nga, ngày 19/11/2025. AP - Vyacheslav Prokofyev

Trong bối cảnh giới nông dân châu Âu phẫn nộ vì thoả thuận thương mại tự do với một số nước Nam Mỹ, một thỏa thuận bị xem là gây cạnh tranh không công bằng, ít nhất 16 trang mạng bằng tiếng Pháp, giả mạo là kênh truyền thông, được cho là có liên kết với mạng lưới Storm-1516 thân Nga, đã được lập ra để gây chia rẽ dư luận tại Pháp, thổi phồng quy mô của phong trào nông dân.

Điều đáng chú ý là những trang mạng này sử dụng AI để tạo và phát tán thông tin theo đường lối tuyên truyền của Nga, thậm chí là để ảnh hưởng đến các câu trả lời của những chatbot như ChatGPT.

Gần đây, chuyên gia về tuyên truyền và truyền thông chính trị Pháp David Colon đã phát hiện hàng chục trang mạng giả mạo, được giới thiệu là những trang báo ở những tỉnh của Pháp, (La Tribune française, Focus Occitanie, Le Fil hexagonal, Miroir de France…) có liên hệ với Storm-1516, một nhóm hoạt động tuyên truyền cho chính Phủ Nga, bằng cách tạo những nội dung mang tính thời sự, báo chí trên Internet hoặc các nền tảng mạng xã hội như Youtube, X, để điều hướng dư luận, gây chia rẽ, theo đúng đường lối của Điện Kremlin.

Những trang mạng này đăng tải những nội dung sai lệch, khuyếch đại các cuộc khủng hoảng nông nghiệp ở châu Âu, đặc biệt là về phong trào phản kháng của giới nông dân và cách chính phủ xử lý khủng hoảng do bệnh viêm da nổi cục ở gia súc tại Pháp.

Những phát hiện này không phải là mới mẻ. Từ tháng 9, theo một báo cáo của công ty về an ninh mạng Hoa Kỳ Recorded Future, khoảng 140 trang web chuyên đăng tin giả mạo, với nội dung bằng tiếng Pháp, được tạo ra vào năm 2025. Phần lớn những trang mạng này tự giới thiệu là những trang báo ở địa phương, tỉnh nhỏ. Theo France 24, khi xem xét kỹ các nội dung, đa phần các trang thông tin này đều đăng những bài tuyên truyền có lợi cho Nga.

Những trang web này được tạo ra bởi John Mark Dougan, một cựu phó cảnh sát trưởng người Mỹ và nay trở thành nhà tuyên truyền làm việc cho Nga. Ông John Mark Dougan đã bị báo Mỹ Newsguard và hãng truyền thông Correctic của Đức cáo buộc “tấn công” vào cuộc bầu cử Đức bằng cách phát tán nội dung chống nhập cư và hoài nghi châu Âu, ủng hộ đảng cực hữu AfD.

Báo cáo của công ty Recorde Future cũng chỉ ra mối liên giữa trung tâm chuyên về địa chính trị (CEG) tại Matxcơva cà Tổng cục tình báo quân sự của Nga

Trí tuệ nhân tạo, vũ khí mới của Nga

Những can thiệp của Nga vào nội bộ các nước châu Âu đã nhiều lần được nêu ra và ngày càng được cải tiến nhờ trí tuệ nhân tạo AI, đã phát triển mạnh mẽ từ vài năm qua.

Nếu như trước đây để sản xuất và phát tán nội dung thì phải cần đến một hạ tầng “cồng kềnh”, với các nhà phân tích dư luận được nhắm tới, diễn giải các sự kiện, cần người soạn thảo văn bản, hay kỹ thuật viên phát triển trang web, thì nay những hạn chế này đã biến mất nhờ AI. Do đó, Nga có thể thực hiện nhiều chiến dịch tuyên truyền khác nhau cùng lúc trong thời gian ngắn.

Chuyên gia và là lãnh đạo của một công ty về an ninh mạng Fanch Francis cho biết các chiến dịch này tập trung vào những chủ đề làm trầm trọng thêm sự chia rẽ trong dư luận Pháp. Các đợt hoạt động cao điểm đã được ghi nhận trong thời gian xảy các cuộc biểu tình lớn, chẳng hạn như phong trào hiện nay của nông dân, hay phong trào Áo vàng trước đây, hoặc trong các cuộc tranh luận xung quanh việc tiêm chủng và các biện pháp y tế trong thời gian khủng hoảng Covid-19.

Tất cả các nội dung được đăng trên những trang báo giả mạo đều dựa trên các sự kiện có thật và được định hướng với cách diễn giải mang tính khuyếch đại, gia tăng phạm vi ảnh hưởng. Những bài đăng đều bắt đầu từ một sự thật, nhỏ nhưng đúng, và được xây dựng thành một câu chuyện bị bóp méo. Các thuật toán trên mạng xã hội cũng được khai thác triệt để, nhằm thúc đẩy tin giả được loan truyền trên mạng xã hội.

Tác động đến câu trả lời của các chatbot AI

Ông Thomas Delorme, nhà nghiên cứu ở Cercle Pégase và là chuyên gia tư vấn quốc phòng và an ninh tại Sopra Steria, đang chuẩn bị công bố một nghiên cứu vào đầu năm 2026, dựa trên 25.000 bài báo được đăng tải trên các trang web tiếng Pháp. Ông cho biết nhân vật được trích dẫn thường xuyên nhất trong kho dữ liệu là Vladimir Putin. Theo chuyên gia người Pháp, nội dung được tạo ra bởi các trang tin giả này không nhất thiết dành cho người đọc trực tiếp, mà là để “máy móc xử lý”, sau đó sẽ đưa dữ liệu này vào các mô hình trí tuệ nhân tạo. Ví dụ, nếu người dùng mạng hỏi một công cụ như ChatGPT về nguyên nhân bùng nổ chiến tranh ở Ukraina, thì nguồn tin trên các trang tin giả này có thể khiến ChatGPT đưa ra câu trả lời quy trách nhiệm cho Kiev chứ không phải cho Matxcơva.

Theo một báo cáo được tổ chức tư vấn Institute of Strategic Dialogue (ISD), có trụ sở tại Anh Quốc, được Euronews trích dẫn, Nga tăng cường sử dụng trí tuệ nhân tác động đến câu trả lời của các chatbot như ChatGPT, Gemini và Deepseek. Bằng cách đặt hơn 300 câu hỏi, bằng năm ngôn ngữ, về cuộc chiến ở Ukraina, sử dụng các cách diễn đạt mang tính thiên vị, trung lập hoặc ác ý, báo cáo chỉ ra rằng nguồn tin từ Nga xuất hiện thường xuyên hơn trong các câu trả lời mang tính thiên vị. Các chuyên gia cho rằng các hệ thống AI sử dụng “thiên kiến ​​xác nhận” (biais de confirmation), bắt chước ngôn ngữ của người dùng để ảnh hưởng đến cách diễn đạt câu trả lời và lựa chọn nguồn tin.

Theo các nhà nghiên cứu, hiện tượng này được nhìn thấy rõ trong ứng dụng ChatGPT, cung cấp số lượng nguồn tin từ Nga nhiều gấp ba lần khi trả lời các câu hỏi mang tính thiên vị hoặc ác ý so với các câu hỏi mang tính trung lập về chiến tranh. Grok cung cấp số lượng nguồn tin từ Nga nhiều nhất, ngay cả khi nhận được những câu hỏi mang tính trung lập. Grok cũng là chatbot có xu hướng trích dẫn trực tiếp những bài đăng của các nhà báo Russia Today mạng xã hội X. Điều này gây quan ngại, vì “làm mờ ranh giới giữa tuyên truyền công khai và quan điểm cá nhân”.

Các nguồn tin từ nhà nước Nga xuất hiện thường xuyên nhất trong các câu hỏi về nỗ lực tuyển quân của Ukraina: 40% câu trả lời của Grok và hơn 28% của ChatGPT trích dẫn ít nhất một nguồn với nội dung thân Matxcơva. Do đó, các chatbot vô tình đã trở thành những kênh tuyên truyền cho Nga. Báo cáo cũng chỉ ra rằng, cho đến nay, chỉ duy nhất Gemini là có khả năng nhận biết “những rủi ro liên quan đến các câu hỏi thiên vị và ác ý”. 

Không gian số - phần lãnh thổ mở rộng của Nga

Hồi tháng Ba, bộ Quân Lực Pháp đã đề cập đến mối đe dọa kỹ thuật số từ Nga. Điện Kremlin bị cáo buộc coi không gian thông tin là “phần lãnh thổ mở rộng”, tăng cường hoạt động tại nhiều quốc gia để tung tin giả, nhắm vào quân đội, xoáy vào các vấn đề xã hội gây chia rẽ… Các trang web giả mạo gieo rắc nghi ngờ, làm suy yếu sự đoàn kết dân tộc, hoặc đánh lạc hướng sự chú ý khỏi các vấn đề quốc tế.

Pháp đã thành lập Viginum, một đơn vị chuyên trách về giám sát và bảo vệ không gian số trước sự can thiệp từ nước ngoài. Cơ quan này phối hợp với bộ Quân Lực và bộ Ngoại Giao, họp 2 tuần mỗi lần, nhằm đánh giá toàn diện các mối đe dọa thông tin và đề xuất biện pháp.

Hồi tháng 02/2024, ngay trước thềm bầu cử Nghị Viện Châu Âu, Viginum đã phát hiện một mạng lưới gồm 193 trang tin chủ yếu nhắm tới công chúng châu Âu, được đặt tên là “Portal Kombat”. Theo ông Marc-Antoine Brillant, lãnh đạo Viginum, mạng lưới này khai thác rất hiệu quả đặc thù văn hóa và các chủ đề gây tranh cãi tại từng quốc gia để tuyên truyền cho Nga.

Những hành động can thiệp ngày càng tinh vi về mặt công nghệ đã dấy lên lo ngại về những âm mưu gây bất ổn trong các cuộc bầu cử tại Pháp, sắp tới là cuộc bầu cử cấp hội đồng thành phố, thị trấn, làng xã 2026 (élections municipales). Nga được cho là đã chuẩn bị trước một chiến lược tung ra hàng trăm trang mạng bằng tiếng Pháp. Theo nguồn tin được kênh truyền hình France 2 trích dẫn, các trang web được tạo ra và “âm thầm hoạt động” trong một thời gian trước đó, nên “ trông có vẻ hợp pháp và khó bị gỡ xuống.”

Theo chuyên gia mạng David Colon, mục tiêu của chiến lược này là làm suy yếu sự đoàn kết xã hội của quốc gia bị nhắm tới, bởi vì khi tổng thống, các bộ trưởng, các tỉnh trưởng, các tổng tham mưu trưởng quân đội của nước đó tập trung giải quyết các vấn đề trong nước, họ sẽ ít xuất hiện hơn trên trường quốc tế.

Chiến lược của Nga là một phần của mô hình “chiến tranh thông tin” toàn cầu, mà trong đó các cuộc khủng hoảng nội bộ (xã hội, nông nghiệp, y tế, v.v.) bị lợi dụng để làm suy yếu các quốc gia từ bên trong, theo phân tích của bộ Quân Lực Pháp.

(Theo RFI)