Nguồn: Happymon Jacob, “The Shocking Rift Between India and the United States”, Foreign Affairs, 14/08/2025

Biên dịch: Viên Đăng Huy (nghiencuuquocte.org)

(Phụ đính: Dân Việt News)

Trong 25 năm qua, Ấn Độ và Mỹ đã trở nên gắn bó hơn bao giờ hết, xây dựng mối quan hệ kinh tế và sách lược vững chắc. Quan hệ đối tác của họ dựa trên các giá trị và lợi ích chung: cả hai đều là những nền dân chủ lớn nhất thế giới, là nơi sinh sống của các quần thể đa văn hóa rộng lớn, và cả hai đều lo ngại về sự trỗi dậy của Trung Quốc, nước láng giềng phía bắc của Ấn Độ. Nhưng trong bốn tháng qua, mối quan hệ được vun đắp cẩn thận đó đã đột ngột trật bánh. Sự trở lại của Tổng thống Mỹ Donald Trump vào Tòa Bạch Ốc đe dọa làm tiêu tan những thành tựu của một phần tư thế kỷ.

Các hành động của Trump đã bỏ qua một số mối quan ngại cốt lõi trong chánh sách đối ngoại của Ấn Độ, vượt qua những lằn ranh đỏ nhạy cảm mà các chính quyền Mỹ trước đây có xu hướng tôn trọng. Mỹ từng coi Ấn Độ là một đối tác quan trọng của Mỹ ở Á châu. Ngày nay, Ấn Độ phải đối mặt với mức thuế suất cao nhất hiện tại của Mỹ, 50 phần trăm — một hình phạt rõ ràng cho việc Ấn Độ mua dầu của Nga sau cuộc xâm lược Ukraine năm 2022. Ấn Độ đang phải đối phó với mức thuế suất cao hơn cả Trung Quốc, quốc gia mà, ít nhất cho đến gần đây, Washington muốn New Delhi giúp kiềm chế. Thật vậy, Trump dường như muốn đạt được thỏa thuận với Trung Quốc hơn là nhượng bộ lập trường cứng rắn của mình đối với Ấn Độ. Và tệ hơn nữa, Trump đã công bố một thỏa thuận vào cuối tháng 7/2025 với kẻ thù không đội trời chung của Ấn Độ là Pakistan (Ba Cơ Tư Thản), theo đó Mỹ sẽ hợp tác để phát triển trữ lượng dầu mỏ của Ba Cơ Tư Thản.

Những rắc rối về quan thuế này xảy ra sau một cú sốc khác đối với hệ thống Ấn Độ: sự can thiệp của Trump hồi tháng 5/2025 vào một cuộc đụng độ giữa Ấn Độ và Ba Cơ Tư Thản. Sau vài ngày leo thang tấn công do một vụ thảm sát khủng bố ở Ấn Độ gây ra, Trump đã đơn phương tuyên bố rằng ông đã làm trung gian ngừng bắn giữa hai nước. Ấn Độ kịch liệt bác bỏ tuyên bố đó — New Delhi từ lâu đã phản đối bất kỳ sự hòa giải bên ngoài nào đối với các tranh chấp của mình với Islamabad, và các viên chức Mỹ đã cẩn thận không làm tổn hại đến sự nhạy cảm của Ấn Độ trong lĩnh vực này — nhưng ông Trump vẫn quyết làm tới cùng. Không nghi ngờ gì, ông cảm thấy bị xúc phạm bởi sự phản đối của Ấn Độ, giống như ông hài lòng bởi sự chấp nhận ngay lập tức của Ba Cơ Tư Thản đối với các tuyên bố của ông và việc Ba Cơ Tư Thản cuối cùng đề cử ông cho Giải Nobel Hòa bình.

Các viên chức Ấn Độ đang rất tức giận, nhưng họ hiểu rằng sự tức giận khó có thể hiệu quả khi lý trí đã thất bại. Hiện tại, New Delhi đã quyết định chờ đợi cơn bão qua đi, cẩn thận lựa chọn ngôn từ trong các phản ứng của mình để cố gắng không làm trầm trọng thêm tình hình trong khi báo hiệu cho công chúng trong nước rằng họ không đơn thuần là phục tùng Tòa Bạch Ốc. Những hệ lụy từ việc Trump bắt nạt đối với đại sách lược của Ấn Độ rất sâu sắc: chánh sách đối ngoại của Trump đã làm đảo lộn các giả định địa chánh trị quan trọng của New Delhi và làm lung lay nền tảng của quan hệ đối tác Mỹ-Ấn Độ. Chánh sách “đa phương hóa” được Ấn Độ ưa chuộng — tìm kiếm bạn bè ở khắp mọi nơi trong khi từ chối hình thành các liên minh rõ ràng — đã tỏ ra không hiệu quả. Tuy nhiên, các hành động của Trump sẽ không khuyến khích một sự điều chỉnh lớn trong chánh sách đối ngoại của Ấn Độ. Thay vào đó, New Delhi sẽ khảo sát bối cảnh địa chánh trị đang thay đổi và có thể quyết định rằng những gì họ cần là nhiều mối quan hệ hiệu quả hơn, chứ không phải ít hơn. Để tự bảo vệ mình khỏi sự thất thường của chính quyền Trump, Ấn Độ sẽ không từ bỏ đa phương hóa mà sẽ theo đuổi nó mạnh mẽ hơn nữa.

Không được coi trọng

Kể từ khi giành độc lập vào năm 1947, Ấn Độ chủ yếu theo đuổi chánh sách không liên kết, tránh xa các liên minh chính thức và chống lại việc bị lôi kéo vào các khối cạnh tranh. Lập trường đó phần lớn đã định hình chánh sách ngoại giao của nước này trong thời Chiến tranh Lạnh nhưng bắt đầu thay đổi sau sự sụp đổ của Liên Xô, khi Ấn Độ mở cửa nền kinh tế và theo đuổi mối quan hệ tốt hơn với Mỹ. Giờ đây, cộng đồng chánh sách đối ngoại của nước này nhấn mạnh cam kết đa phương hóa, bao gồm đa dạng hóa các quan hệ đối tác, từ chối tham gia các liên minh quân sự, thúc đẩy một trật tự thế giới đa cực trong đó không có một siêu cường hay một cặp cường quốc lớn nào chiếm ưu thế, và sẵn sàng tham gia hợp tác dựa trên các vấn đề với nhiều chủ thể khác nhau trên các ranh giới địa chánh trị.

Chánh sách này được thúc đẩy bởi cả chủ nghĩa thực dụng và hy vọng rằng Ấn Độ có thể đóng vai trò là một cực trong trật tự sắp tới. Các cơ quan hoạch định chánh sách Ấn Độ tin rằng các nhu cầu kinh tế, sách lược và quân sự của đất nước không thể được đáp ứng bởi một đối tác hoặc liên minh duy nhất. Họ cho rằng Ấn Độ có thể duy trì mối quan hệ của mình, chẳng hạn, với Ba Tư (Iran) và Nga trong khi vẫn hợp tác chặt chẽ với Israel và Mỹ, và trong khi xây dựng các liên minh ở cái gọi là khu vực Nam bán cầu với các quốc gia như Brazil và Nam Phi. New Delhi đã hình dung rằng Washington, đặc biệt, sẽ chấp nhận hành vi này vì khi nói đến sự cạnh tranh với Trung Quốc và cuộc tranh giành địa chánh trị ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, Ấn Độ là không thể thiếu.

Sự trở lại Tòa Bạch Ốc của Trump đã làm rung chuyển nền tảng sách lược của Ấn Độ và thách thức những giả định được New Delhi giữ chặt. Khi các mức thuế của Mỹ có hiệu lực, nền kinh tế Ấn Độ sẽ đối mặt với những trở ngại ngày càng tăng, rất có thể làm chậm tốc độ tăng trưởng kinh tế. Mối quan hệ của Mỹ với Ba Cơ Tư Thản sau cuộc đối đầu quân sự tháng 5/2025 dường như chỉ đang trở nên mạnh mẽ hơn. Và Ấn Độ giờ đây cảm thấy ngày càng bị gạt ra ngoài lề và không thể thiếu trong một bối cảnh địa chánh trị mà nước này khó có thể nhận ra.

Sách lược của Ấn Độ đã giả định một số điều kiện cấu trúc mà Trump đã làm xáo trộn. Ấn Độ giả định, với lý do chính đáng, rằng nước này đóng một vai trò quan trọng trong cuộc cạnh tranh cường quốc giữa Mỹ và các đồng minh trong một phe, và Trung Quốc và Nga trong phe kia. Ba Cơ Tư Thản dường như không liên quan đến cuộc tranh giành lớn hơn này; vị thế toàn cầu của Islamabad đã suy giảm sau khi bộ máy an ninh của nước này tạo điều kiện cho Taliban trở lại nắm quyền ở Afghanistan vào năm 2021. Mặc dù từ chối lên án Nga vì xâm lược Ukraine, Ấn Độ vẫn là một đối tác được ưu tiên của cả Mỹ và Âu châu. Rốt cuộc, nhận thức của Washington về New Delhi như một đối trọng khu vực tiềm năng đối với Bắc Kinh đã củng cố giá trị chiến lược của Ấn Độ.

Cuộc chiến của Nga ở Ukraine sau đó đã mang lại cho Ấn Độ một cơ hội duy nhất để thể hiện chánh sách đa phương hóa và nâng cao vị thế của mình trong địa chánh trị toàn cầu. Nga, Ukraine, Mỹ và Âu châu - các bên chủ chốt trong cuộc xung đột - đều lôi kéo Ấn Độ. Trong quá trình đó, Ấn Độ đã có thể duy trì quan hệ với cả Mỹ và Âu châu, ngay cả khi nước này mua dầu của Nga với giá ưu đãi. Và nếu Mỹ đôi khi hành xử ở Nam Á theo những cách làm phật lòng Ấn Độ (chẳng hạn, khi nước này không làm gì để ngăn chặn việc lật đổ một nhà lãnh đạo thân Ấn Độ ở Bangladesh vào năm 2024), các viên chức Ấn Độ vẫn coi sự can dự của Mỹ vào khu vực là phần lớn có lợi, và xác nhận rằng Mỹ coi tiểu lục địa là một mặt trận quan trọng trong cuộc cạnh tranh lớn hơn của mình với Trung Quốc. Ấn Độ thích sự can dự đôi khi gây khó chịu ở Nam Á của một siêu cường xa xôi hơn là sự gây hấn và tham vọng của một cường quốc bá chủ đang lên ở ngay bên cạnh.

Rung chuyển đến tận cốt lõi

Sự trở lại Tòa Bạch Ốc của Trump đã làm phức tạp mỗi giả định mà New Delhi nắm giữ. Thay vì chuẩn bị cho cuộc cạnh tranh cường quốc, Tòa Bạch Ốc đang tìm kiếm những lợi ích ngắn hạn trên khắp thế giới. Qua lăng kính đó, Washington có nhiều điều để đạt được từ Trung Quốc hơn là từ Ấn Độ; cuộc chiến ở Ukraine phải kết thúc vì việc hỗ trợ Ukraine không đáng tiền của người đóng thuế Mỹ; và các vấn đề của Âu châu với Nga là vấn đề của Âu châu, không phải của Mỹ. Trong một thế giới quan như vậy, hồ sơ địa chánh trị của Ấn Độ chắc chắn sẽ thu hẹp lại.

Hãy xem xét vấn đề đang nóng: mức thuế suất tăng vọt mà Trump đã áp đặt lên Ấn Độ. Các chính phủ Ấn Độ theo truyền thống duy trì một cấu trúc quan thuế cao để bảo vệ sản xuất và nông nghiệp trong nước, tạo doanh thu và quản lý cán cân thương mại. Ấn Độ từ lâu đã biện minh những mức thuế này là cần thiết cho nền kinh tế đang phát triển của mình, nhưng Mỹ không hài lòng về thâm hụt thương mại hàng hóa kéo dài với Ấn Độ, các khoản trợ cấp nông nghiệp hạn chế Mỹ thâm nhập thị trường Ấn Độ, và sự thao túng địa chánh trị đa diện của Ấn Độ, bao gồm tư cách thành viên của nước này trong liên minh các nước phi-Tây-phương được gọi là BRICS và sự phụ thuộc liên tục vào dầu mỏ và thiết bị quốc phòng của Nga. Các chánh quyền Mỹ trước đây có xu hướng bỏ qua những điểm yếu này, cho phép Ấn Độ tự do hóa nền kinh tế và tách khỏi Nga theo tốc độ của riêng mình. Nhưng chính quyền Trump này không kiên nhẫn như vậy.

Cách thức đã được điều chỉnh của Washington đối với cuộc cạnh tranh cường quốc không chỉ thay đổi chánh sách của chính họ đối với New Delhi mà còn ảnh hưởng đến các lựa chọn và quyết định của các chủ thể lớn khác — với những hệ lụy đáng kể đối với Ấn Độ. Chẳng hạn, Nga đã cảm thấy rằng Trump ít cam kết hỗ trợ Ukraine hơn Biden, ít quan tâm hơn đến thách thức hệ thống do Trung Quốc đặt ra đối với trật tự thế giới do Mỹ dẫn đầu, và miễn cưỡng cung cấp các cam kết an ninh cho các đồng minh ở Âu châu và Á châu. Khi Trump chuẩn bị cho một hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Nga Vladimir Putin trong tuần này, ông tìm cách trừng phạt Ấn Độ vì mua dầu của Nga — một chánh sách mà Mỹ trước đây khuyến khích. Với Trump ở Tòa Bạch Ốc, Nga có nhiều lựa chọn hơn và ít cần Ấn Độ hơn.

Thật vậy, Moscow cảm thấy nghĩa vụ đối với New Delhi giảm dần và không sẵn lòng cung cấp nhiều hỗ trợ hơn những gì nhận được, điều này giải thích sự ủng hộ nửa vời của nước này trong cuộc đụng độ của Ấn Độ với Ba Cơ Tư Thản vào tháng Năm. Các tuyên bố công khai của Nga vào thời điểm đó rất mơ hồ: chúng không đề cập đến Ba Cơ Tư Thản bằng tên cũng không ủng hộ các cuộc trả đũa quân sự của Ấn Độ, mà chỉ kêu gọi giải quyết bất đồng bằng ngoại giao. Theo một nghĩa nào đó, Nga đã lặp lại thông điệp của chính Ấn Độ sau cuộc xâm lược toàn diện Ukraine năm 2022. Tuy nhiên, các tuyên bố đã làm báo động giới quan sát Nga của New Delhi, những người mong đợi Điện Kremlin sẽ đứng về phía Ấn Độ, lên án Ba Cơ Tư Thản và khẳng định quyền trả đũa của Ấn Độ — giống như Israel đã làm trong sự ủng hộ hết mình đối với Ấn Độ. Các chuyên gia phân tách Ấn Độ nghi ngờ rằng Nga đã không làm như vậy vì nước này không muốn làm Trung Quốc khó chịu, quốc gia đã trở thành một đối tác chiến lược thân cận của Ba Cơ Tư Thản và cung cấp cho nước này rất nhiều võ khí mới.

Trong tương lai, Nga có thể sẽ ưu tiên mối quan hệ gần gũi hơn với Trung Quốc hơn là mối quan hệ đang suy yếu với Ấn Độ. Cảm thấy chiến thắng ở Ukraine, Moscow có những ưu tiên mới: giờ đây họ tìm kiếm các đối tác có tiềm năng và sẵn sàng thách thức Mỹ và Âu châu, không chỉ cung cấp các mối quan hệ thương mại. Trung Quốc có thể làm điều đó, nhưng Ấn Độ chỉ quan tâm đến thương mại. Do đó, Nga có thể miễn cưỡng hỗ trợ Ấn Độ trong bất kỳ cuộc xung đột Ấn Độ- Ba Cơ Tư Thản nào trong tương lai, do mối quan hệ của Trung Quốc với Ba Cơ Tư Thản. Nếu sự hỗ trợ của Nga dành cho Ấn Độ là đáng ngờ trong một cuộc xung đột với Ba Cơ Tư Thản, thì có thể giả định rằng Nga sẽ làm rất ít để giúp Ấn Độ trong bất kỳ cuộc xung đột nào trong tương lai với Trung Quốc.

Sự thờ ơ tương đối của Trump đối với Nam Á chắc chắn sẽ có nghĩa là một sự cho phép tự do cho Trung Quốc, quốc gia sẽ cố gắng thay đổi cán cân quyền lực khu vực theo hướng có lợi cho mình thông qua sự kết hợp của ngoại giao bẫy nợ, thỏa thuận quân sự và các mối quan hệ chánh trị và ngoại giao ngày càng tăng với các quốc gia Nam Á. Thiết bị và bí quyết của Trung Quốc đã củng cố năng lực hông thường của Ba Cơ Tư Thản hồi tháng 5/2025 và giúp lực lượng Ba Cơ Tư Thản thăm dò hệ thống phòng thủ của Ấn Độ. Trung Quốc hiện đang nhúng tay trực tiếp vào các vấn đề Nam Á hơn bao giờ hết và ngành công nghiệp quốc phòng của nước này sẽ đóng vai trò ngày càng tăng trong các cuộc xung đột quân sự trong tương lai trong khu vực. Và nếu Trung Quốc có thể thâm nhập sâu hơn vào Nam Á, nước này sẽ phải cảm ơn Trump. Tổng thống Mỹ đang tìm kiếm một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc trong khi cố gắng bắt nạt Ấn Độ phải khuất phục; ông thể hiện rất ít sự quan tâm đến số phận địa chánh trị của Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương nói chung, và Nam Á nói riêng. Hướng đi kỳ lạ này trong chánh sách đối ngoại của Trump sẽ giúp Bắc Kinh củng cố ảnh hưởng của mình trong khu vực, chắc chắn là với cái giá phải trả của Ấn Độ.

Vẫn y như cũ

Những tháng gần đây của các thất bại trong chánh sách đối ngoại cho thấy những hạn chế cố hữu trong cam kết đa phương hóa của Ấn Độ. Trong các cuộc đụng độ tháng Năm với Ba Cơ Tư Thản, hầu hết các đối tác của Ấn Độ đều lo ngại về một cuộc trao đổi nguyên tử tiềm tàng ở Nam Á – ngay cả khi điều đó vẫn vô cùng khó xảy ra – hơn là quan tâm đến việc giúp đỡ Ấn Độ về mặt ngoại giao, chánh trị hoặc quân sự. Nhưng ngoài những lo ngại về nguyên tử, phản ứng của bạn bè và đối tác của Ấn Độ là một sự trung lập có điều kiện. Họ lặp lại phản ứng của Ấn Độ đối với cuộc xâm lược Ukraine của Nga. Lập trường của Ấn Độ là không đứng về phía Nga hay Ukraine, một lập trường xuất phát từ chánh sách đa phương hóa, đã không làm hài lòng cả Nga hay các chính phủ Tây phương, và do đó không ai đứng về phía Ấn Độ khi nước này đối mặt với khủng hoảng.

Ấn Độ đã hình dung rằng mình sẽ hưởng lợi từ cuộc cạnh tranh cường quốc, điều động giữa Trung Quốc, Nga và Mỹ để mang lại lợi thế cho riêng mình. Điều đó đã hiệu quả cho đến khi động lực của cuộc cạnh tranh đó thay đổi đáng kể. New Delhi coi mình là một chủ thể trung tâm ở Á châu. Trump đã làm cho các viên chức Ấn Độ mất đi ý niệm đó. Việc ông áp đặt mức thuế rất cao trong tháng này đã làm bất ngờ các cơ quan hoạch định chánh sách Ấn Độ, những người nghĩ rằng Tòa Bạch Ốc, vì lợi ích của riêng mình, sẽ luôn đối xử với Ấn Độ một cách cân nhắc. Trump tìm kiếm các thỏa thuận với Trung Quốc và Nga, gây áp lực lên các đồng minh và bạn bè truyền thống, và dường như hài lòng đẩy nhanh sự xuất hiện của một loại chung cư G-2 trong đó Mỹ và Trung Quốc chia cắt thế giới giữa họ. Trong một thế giới như vậy, tầm quan trọng địa chánh trị của Ấn Độ giảm đáng kể.

Đây không chỉ là tình cảnh của Ấn Độ. Câu chuyện ở Âu châu và giữa các đồng minh hiệp ước của Mỹ ở Á châu cũng tương tự. Tuy nhiên, trong sự nghi ngờ chung về Mỹ đó, lại nằm một liều thuốc tiềm năng cho chánh sách đối ngoại bị tổn thương của Ấn Độ. Ấn Độ có thể tăng cường quan hệ đối tác với các nước Âu châu và các cường quốc lớn ở Á châu, như Nhật Bổn và Đại Hàn, những nước đang đối mặt với những tình huống tiến thoái lưỡng nan cân bằng của riêng họ do sự không đáng tin cậy của chính quyền Trump. Ấn Độ cũng có thể tìm cách vun đắp, hoặc ít nhất là báo hiệu, mối quan hệ gần gũi hơn với Trung Quốc và Nga; thật vậy, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã xác nhận trong tháng này rằng Putin sẽ thăm Ấn Độ vào cuối năm nay.

Chắc chắn, New Delhi coi cách thức hòa giải của Washington đối với Bắc Kinh với sự lo ngại sâu sắc. Nước này đã bắt đầu xem xét cách tăng cường năng lực phòng thủ, tìm nguồn cung cấp võ khí và thiết lập các quan hệ đối tác và chuỗi cung ứng đáng tin cậy. Ấn Độ sẽ vượt qua cơn lốc địa chánh trị này bằng một số hoạt động ngoại giao khéo léo và sự kiên nhẫn, nhưng giai đoạn hỗn loạn này có thể sẽ có một số hậu quả lâu dài đối với chánh sách đối ngoại và triển vọng chiến lược của New Delhi. Quan hệ song phương giữa Ấn Độ và Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Thật vậy, các yếu tố trong nước ở Mỹ dường như bảo đảm mối quan hệ tốt đẹp với Ấn Độ đã không làm chậm sự suy giảm nhanh chóng của chúng: cộng đồng người Ấn Độ có ảnh hưởng ở Mỹ dường như bất lực, sự đồng thuận lưỡng đảng được cho là ủng hộ Ấn Độ đã không kiềm chế được Trump, và các chánh trị gia và lãnh đạo ngành công nghiệp thân Ấn Độ vẫn im lặng một cách đáng chú ý. Sau nhiều thập kỷ lắng xuống, chủ nghĩa chống Mỹ một lần nữa trỗi dậy trong cộng đồng chánh sách đối ngoại Ấn Độ. Đối với một bộ máy chánh sách đối ngoại Ấn Độ kiên trì cam kết duy trì hiện trạng, Trump là một câu đố khó hiểu.

Tuy nhiên, nghịch lý thay, phản ứng của Ấn Độ đối với tình thế khó khăn hiện tại có thể sẽ là như cũ. Chính những thiếu sót của đa phương hóa có thể thực sự đẩy Ấn Độ trở nên đa phương hóa hơn. Nếu Washington không phải là một đối tác khả thi hoặc đáng tin cậy, New Delhi sẽ tìm kiếm và vun đắp các quan hệ đối tác khác. Lối ứng xử của Trump với Bắc Kinh và Moscow giờ đây sẽ thúc đẩy New Delhi làm theo, đảo ngược chánh sách trước đây của Ấn Độ là dần dần xa lánh Trung Quốc và Nga. Chánh sách đa phương hóa của Ấn Độ vừa trải qua một thử thách căng thẳng địa chánh trị và xuất hiện khá mệt mỏi. Nhưng các cơ quan hoạch định chánh sách Ấn Độ không kết luận rằng họ nên từ bỏ nó; ngược lại, họ sẽ củng cố nó.

Happyamon Jacob là Người sáng lập Hội đồng Nghiên cứu Sách lược và Quốc phòng, một viện nghiên cứu có trụ sở tại New Delhi, và là Biên tập viên của tạp chí India’s World.