.jpg)
Một nguyên mẫu xe tự hành của Venturi Space được trưng bày tại Triển lãm Le Bourget 2025, Paris, Pháp. Ảnh chụp ngày 16/06/2025. © Thanh Phương/RFI
Bảo đảm sự độc lập của Âu châu trong các chương trình thám hiểm Mặt Trăng là một thách thức chiến lược lớn đối với ngành không gian của châu lục này. Chính là nhắm đến mục tiêu đó mà công ty Venturi Space của Monaco đang phát triển MONA LUNA, một xe tự hành Mặt Trăng hoàn toàn của Âu châu. Một nguyên mẫu của chiếc xe tự hành này đã được giới thiệu tại Triển lãm Hàng không và Không gian Le Bourget, ngoại ô Paris vào ngày 16/06/2025.
Được thành lập vào năm 2000 tại Monaco, kể từ năm 2021, Venturi Space đã mở rộng kỹ năng của họ sang lĩnh vực thám hiểm không gian qua việc thiết kế các xe tự hành sẽ hoạt động trên Mặt Trăng và sau này trên Sao Hỏa.
Là đối tác chiến lược của công ty Bắc Mỹ Venturi Astrolab, công ty Monaco này phát triển các công nghệ quan trọng - bánh xe có tính năng biến dạng rất lớn và pin hiệu suất cao - cho các xe tự hành Mặt Trăng FLIP và FLEX. FLIP sẽ được khai triển trên Mặt Trăng vào tháng 02/2026. FLEX được NASA lựa chọn trước cho các sứ mệnh có người lái trong chương trình Artemis.
MONA LUNA, xe tự hành Mặt trăng 100% Âu châu
MONA LUNA, xe tự hành Mặt Trăng hoàn toàn Âu châu, được thiết kế để đáp ứng tham vọng của Cơ quan Không gian Âu Châu - ESA - và Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Không gian CNES của Pháp, sẽ được lắp ráp tại các cơ sở của Venturi Space Pháp ở Toulouse.
Trả lời RFI Việt ngữ tại Triển lãm Hàng không và Không gian Le Bourget, ông David Olsommer, đồng sáng lập viên công ty Venturi Space, cho biết:
“Đây là một xe tự hành nặng 750kg mà chúng tôi đang phát triển 100% tại Âu châu, với sự hợp tác, đặc biệt là của Cơ quan Không gian Âu châu, và dự kiến sẽ được xử dụng trên Mặt Trăng, không phải để vận chuyển phi hành gia, mà để vận chuyển thiết bị cho các sứ mệnh tương lai, thậm chí bắt đầu từ những năm 2030.
Hiện giờ đây chỉ là một nguyên mẫu, nhưng một số công nghệ đã được hoàn thiện, đặc biệt là pin, được sản xuất tại Monaco, bánh xe, được sản xuất tại Thụy Sĩ. Các bộ phận khác, hệ thống điện tử sẽ được sản xuất, chủ yếu tại Pháp, tại cơ sở của Venturi Space ở Toulouse.
Thách thức lớn nhất là đối với xe tự hành trên Mặt Trăng đó là Mặt Trăng không có bầu khí quyển. Đêm ở đây rất lạnh, kéo dài không phải 12 tiếng, mà là 14 ngày. Một ngày trên Mặt Trăng tương đương với 28 ngày trên Trái Đất. Nhiệt độ thực sự xuống mức cực thấp, khoảng -200°C, có nghĩa là hầu hết các công nghệ được xử dụng trên Trái Đất không thể được xử dụng trên Mặt Trăng. Vì vậy, các công nghệ đặc biệt đã được phát triển để chịu được những môi trường này. Mặt Trăng còn có một đặc điểm nữa là do không có tầng khí quyển nên mức độ bức xạ rất cao, cao hơn rất nhiều so với Trái Đất. Các thiết bị cũng phải chịu được mức độ bức xạ cao như thế.”
Theo lời ông Olsommer, xe tự hành MONA LUNA được điều khiển từ xa. Có một số hệ thống liên lạc với Trái Đất, và cả hệ thống cảm biến quan sát để nhận diện chướng ngại vật, một hệ thống nhận dạng địa hình để xe tự hành có thể tự định hướng trên Mặt Trăng.
Dự án MONA LUNA được xây dựng dựa trên kinh nghiệm tích lũy từ các xe tự hành FLIP và FLEX, được phát triển cùng với đối tác chiến lược của Mỹ là Venturi Astrolab, Inc. Ông Olsommer giải thích:
“Sứ mệnh FLIP, dự kiến phóng vào tháng Hai năm 2026, đang được thực hiện với sự hợp tác của một sứ mệnh NASA. Công ty Venturi Astrolab, có trụ sở tại California, Hoa Kỳ, đã ký hợp đồng với NASA để đưa xe tự hành này lên Mặt Trăng cùng với các tên lửa SpaceX, Falcon Heavy và tàu đổ bộ Astrobotic Griffin.
Nhiệm vụ của xe tự hành này sẽ là thử nghiệm các công nghệ đã được phát triển để hoạt động trên Mặt Trăng. Khi tôi nói về công nghệ, tôi đang nói đến công nghệ tấm pin mặt trời, hệ thống dẫn đường, định vị, chuyển động và lực kéo điện với động cơ, bánh xe và pin. Tôi cũng đang xác minh rằng tất cả các công nghệ chủ chốt đều có thể tồn tại trong môi trường Mặt Trăng. Điều này sẽ hỗ trợ các sứ mệnh trong tương lai bằng cách xử dụng các công nghệ đã được chứng minh trên các nền tảng tiên tiến hơn.
Vì vậy, nhiệm vụ đầu tiên vào năm tới sẽ đặt mục tiêu "sống sót" qua một hoặc hai đêm trên Mặt Trăng. Ít nhất đó là những gì chúng tôi mong đợi, và nếu kéo dài hơn được thì càng tốt. Tuy nhiên, các sứ mệnh trong tương lai sẽ phải hoạt động được trong một thời gian không còn được tính bằng đêm nữa, mà bằng tháng hoặc năm. “
MONA LUNA chủ yếu sẽ được xử dụng để vận chuyển các thiết bị, nhưng trong trường hợp khẩn cấp có thể chở theo một phi hành gia đang gặp khó khăn, theo kịch bản được Cơ quan Không gian Âu châu và Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Không gian của Pháp dự trù trong các nghiên cứu về tính khả thi
Hướng tới Sao Hỏa
Không chỉ trên Mặt Trăng, công ty Venturi Space còn đang phát triển xe tự hành trên Sao Hỏa, một hành tinh cũng có môi trường rất khắc nghiệt. Xe tự hành Sao Hỏa khác gì so với xe tự hành Mặt Trăng, ông Olsommer cho biết:
“Trái ngược với những gì người ta thường nghĩ, môi trường Sao Hỏa không khắc nghiệt như môi trường xung quanh. Điều này có hai lý do. Thứ nhất là về nhiệt độ. Nhiệt độ trên Sao Hỏa dễ chịu hơn nhiều, ít khắc nghiệt hơn nhiều so với nhiệt độ trên Mặt Trăng. Và thứ hai, trên Sao Hỏa, có một bầu khí quyển CO2 nhẹ cho phép làm mát tất cả các bộ phận của xe tự hành dễ dàng hơn một chút.
Có thể có những lựa chọn ít khắc nghiệt hơn về mặt vật liệu, chính là bởi vì nhiệt độ trên Sao Hỏa không quá khắc nghiệt. Nhưng mặt khác, hành trình đến Sao Hỏa dài hơn nhiều và về mặt lý thuyết, chi phí sẽ tốn kém hơn nhiều. Điều này có nghĩa là hành trình đến Sao Hỏa đòi hỏi một xe tự hành thậm chí còn đáng tin cậy hơn cả xe tự hành sẽ đến Mặt Trăng.
Dự án xe tự hành lên Mặt Trăng là một dự án hoàn toàn do Âu châu thực hiện. Còn dự án xe tự hành lên Sao Hỏa sẽ là một dự án hợp tác với các công ty Mỹ. Hiện chưa có hợp đồng nào được ký kết, không giống như đối với các xe tự hành sẽ đến Mặt Trăng, vốn đã có các hợp đồng cụ thể được ký kết. Nhưng những gì đang được chuẩn bị là cho thời kỳ trước những năm 2030, tức là trong tương lai gần, điều này sẽ phụ thuộc vào sự phát triển của một số tên lửa đẩy của Mỹ, mà tôi chưa thể tiết lộ tên, dự kiến sẽ bay lên Sao Hỏa trong những năm tới.”
Ngoài MONA LUNA, còn có một xe tự hành Mặt Trăng khác coi như 100% Âu châu, đó là xe tự hành cở rất nhỏ mang tên Tenacious. Được phát triển bởi ispace-Europe, công ty con tại Luxembourg của công ty tư nhân Nhật Bổn ispace, xe tự hành này chỉ cao khoảng 26 cm, dài hơn 50 cm và chỉ nặng 5 kg. Việc phát triển Tenacious nhận được tài trợ từ Cơ quan Không gian Luxembourg thông qua hợp đồng với Cơ quan Không gian Âu Châu.
Theo dự kiến, sau khi được khai triển từ tàu đổ bộ, Tenacious sẽ xử dụng camera HD phía trước để ghi lại hình ảnh bề mặt Mặt Trăng. Xe tự hành sẽ liên lạc với các trạm mặt đất thông qua tàu đổ bộ. Nhiệm vụ của Tenacious bao gồm thu thập bụi Mặt Trăng, một phần của hợp đồng đã ký với NASA vào năm 2020, một sáng kiến nhằm chứng minh tính khả thi của việc khai thác tài nguyên Mặt Trăng.
Tenacious đã được giao nhiệm vụ nghiên cứu lớp đất Mặt Trăng trong khuôn khổ chuyến bay của phi thuyền Resilience của công ty Nhật Bổn trong tháng 6/2025. Nhưng chuyến bay đã thất bại, vì sau khi đáp thành công xuống Mặt Trăng, Resilience đã mất liên lạc với Trái Đất và như vậy là xe tự hành Tenacious đã không thể thực hiện nhiệm vụ được giao.
Argonaut, tàu đổ bộ Mặt Trăng của Âu châu
Trong lĩnh vực thám hiểm không gian, Âu châu cũng có một công ty lớn, đó là Thales Alenia Space, liên doanh giữa tập đoàn công nghiệp quốc phòng Pháp Thales (67%) và tập đoàn công nghiệp quốc phòng Ý Leonardo (33%). Thales Alenia Space đã ký hợp đồng trị giá 862 triệu euro với Cơ quan Không gian Âu Châu (ESA) để thiết kế và phát triển Bộ phận Hạ cánh Mặt Trăng (LDE) của phi thuyền Argonaut. Dự án này, đóng vai trò thiết yếu trong chương trình Artemis, cũng đánh dấu một bước tiến có tính chất quyết định để bảo đảm năng lực của Âu Châu trong công cuộc chinh phục Mặt Trăng kể từ những năm 2030.
Argonaut là một tàu đổ bộ Mặt Trăng đa năng, có thể vận chuyển tải trọng, xe tự hành và thiết bị khoa học lên bề mặt Mặt Trăng. Dự án này nhằm mục đích hỗ trợ các sứ mệnh khoa học tự động hoặc tham gia vào các sứ mệnh có người lái của chương trình Artemis. Chuyến bay đầu tiên của phi thuyền này sẽ được dành riêng cho việc vận chuyển tải trọng nhằm mục đích định vị, viễn thông và phát điện, như một phần của các sứ mệnh của Âu châu đến phía Nam Mặt Trăng.
Tàu đổ bộ Argonaut bao gồm ba thành phần chính: bộ phận hạ cánh Mặt Trăng, bệ đỡ tải trọng và các thiết bị được gửi lên Mặt Trăng. Một trong những điểm mạnh chính của tàu vũ trụ này là linh hoạt, có thể thích ứng với nhiều loại nhiệm vụ khác nhau, từ vận chuyển thiết bị cho phi hành gia, xe tự hành, trình diễn công nghệ đến các trạm sản xuất xử dụng tài nguyên Mặt Trăng.
Là nhà thầu chính, Thales Alenia Space sẽ đóng vai trò chủ đạo trong việc xây dựng bộ phận hạ cánh xuống Mặt Trăng. Trả lời RFI Việt ngữ tại Triển lãm Hàng không và Không gian Le Bourget 2025, ông Roberto Provera, giám đốc đặc trách các sáng chế của công ty Thales Alenia Space cho biết:
“Dự án này đã ra đời cách đây 3 năm với một số nghiên cứu ban đầu cho tàu đổ bộ cỡ trung hoàn toàn do Âu châu phát triển. Chúng tôi đã tiến hành một số nghiên cứu với Cơ quan Không gian Âu Châu. Sau đó, năm ngoái, khi họ tổ chức đấu thầu lần cuối, chúng tôi đã tham gia đấu thầu và đã được giao thực hiện dự án này.
Đây là một tàu đổ bộ. Về cơ bản, đó là một tàu có một hệ thống đẩy rất mạnh và một hệ thống dẫn đường, định hướng và điều khiển. Đó là hai kỹ nghệ chính. Công nghệ quan trọng thứ ba là hệ thống hạ cánh bằng chân. Đó là một cấu trúc hoàn toàn mới mà chúng tôi phải phát triển, từ hệ thống đẩy, dẫn đường, định hướng, điều khiển cho đến hệ thống chân.
Ngoài ra, còn có một thách thức là khả năng sống sót vào ban đêm trên Mặt Trăng, cho nên phải có một hệ thống năng lượng bổ trợ.
Nhiệm vụ đầu tiên được lên kế hoạch vào năm 2031. Vì vậy, chúng tôi sẽ giao tàu đổ bộ cho Cơ quan Không gian Âu Châu vào năm 2030. Tàu sẽ bay cùng hỏa tiễn Ariane 6 vào năm 2031. Tàu đổ bộ này là một trong những đóng góp của Âu châu cho dự án Artemis, một chương trình đa quốc gia của Mỹ, Gia Nã Đại, Nhật Bổn, Âu Châu. Vì vậy, thành phần này là của Âu châu nhưng nó được tích hợp vào một dự án chung quy tụ những nước muốn tham gia thám hiểm Mặt trăng.”
