Các nhà khoa học ước tính mỗi người chúng ta hấp thụ khoảng 250 grams bụi vi nhựa (microplastic) mỗi năm. Nghiên cứu gần đây do Đại học California, San Francisco (UCSF) thực hiện, được công bố trên tạp chí Khoa học & Công nghệ Môi trường (2024) đã khẳng định: hạt vi nhựa lơ lửng trong không khí có thể gây vô sinh, ung thư đại tràng, bệnh phổi và làm suy giảm hệ miễn dịch.

Điều đáng lo ngại hơn, chúng đã được tìm thấy trong phổi, máu, nhau thai và thậm chí cả sữa mẹ.

Giáo sư Tracey J. Woodruff, Tiến sĩ Y tế Công cộng (MPH) tại UCSF), nhận định. “Hạt vi nhựa là một dạng ô nhiễm không khí từ bụi mịn và chúng gây hại cho sức khỏe”.

Vi nhựa trong không khí chủ yếu bắt nguồn từ hoạt động lái xe, sự ma sát khi ma sát giữa lốp và mặt đường bào mòn bề mặt, giải phóng các hạt nhựa li ti vào không gian. Ngoài ra, vi nhựa còn đến từ hạt nhựa nguyên sinh (plastic pellets), mỹ phẩm chứa hạt vi nhựa (microbeads) có tác dụng tẩy tế bào chết, sơn (chứa polymer khó tái chế), sợi vải tổng hợp (có thể bị hít vào khi trở thành bụi lơ lửng), lốp xe mòn và các mảnh nhựa lớn bị phân rã (macroplastics). Khi những hạt này trôi nổi trong không khí, con người có thể vô tình hít vào qua đường hô hấp. Với kích thước siêu nhỏ, chúng có thể xâm nhập sâu vào phổi, thậm chí đi vào máu, nội tạng, gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe lâu dài.

Vi nhựa được chia làm hai loại: microplastic và nanoplastic. Hạt nhựa sẽ có kích thước lớn hơn 5mm, trong khi đó, hạt vi nhựa (microplastic) sẽ nhỏ hơn, từ 0.001mm đến 5mm. Hạt nhựa nano (nanoplastic) là loại vi nhựa nhỏ nhất, chỉ nhỏ hơn 0.0001mm. Hạt nhựa nano rất khó để phát hiện bằng mắt người, dễ dàng xâm nhập sâu vào cơ thể con người.

Cơ thể người bị vi nhựa xâm chiếm

Các nhà khoa học ước tính, người trưởng thành hấp thụ 5g nhựa vào cơ thể mỗi tuần, tương đương với 2,000 hạt vi nhựa và bằng một chiếc thẻ ngân hàng. Trung bình hàng năm, con người tiêu thụ khoảng từ 78,000 đến 211,000 hạt vi nhựa. Các hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể thông qua không khí; vi nhựa cũng có mặt trong cả thức ăn và nước uống.

Vi nhựa vào cơ thể người sẽ tích tụ trong gan, phổi, thận và thậm chí ở trong não. Nghiên cứu đã cho thấy, não người tích tụ vi nhụa nhiều hơn gấp 7- 30 lần so với thận và gan. Con người hít phải vi nhựa trong không khí sẽ gây ra những hậu quả tiềm ẩn cho sức khỏe, đặc biệt là những ảnh hưởng đến phổi và hệ hô hấp. Ở phổi, nồng độ vi nhựa được phát hiện với 39 mảnh vi nhựa được tìm thấy trong các mẫu xét nghiệm phổi.

Cách giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa

Vi nhựa có mặt ở khắp mọi nơi, từ đỉnh núi đến đáy cốc cà phê. Chúng có trong không khí chúng ta hít thở và trong thực phẩm chúng ta ăn. Chúng ta vẫn chưa biết nhiều về tác hại mà những hạt nhựa nhỏ bé này có thể gây ra, nhưng các nhà khoa học lo ngại rằng mối nguy hiểm của chúng sẽ ngày càng đáng kể khi chúng tích tụ trong không khí, nước, đất và cơ thể chúng ta.

Ngay cả trước khi tất cả các nghiên cứu được công bố, việc hạn chế tiếp xúc với vi nhựa là điều thận trọng, theo Fay Couceiro, Tiến sĩ, giáo sư về ô nhiễm môi trường tại Đại học Portsmouth, Vương quốc Anh.

"Một cách khác để nhìn nhận vấn đề này là chúng ta khó có thể nói rõ những lợi ích sức khỏe của việc ăn và hít thở vi nhựa", giáo sư Couceiro nói, "vì vậy việc giảm số lượng vi nhựa chỉ có thể mang lại lợi ích cho chúng ta."

Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn vi nhựa khỏi cuộc sống của mỗi người, nhưng có những cách để giảm số lượng vi nhựa xâm nhập vào cơ thể. Dưới đây là một số chiến thuật hàng đầu để tránh vi nhựa tại nhà.

Vi nhựa trong nhà là những bụi nhựa nhỏ, có kích thước dưới 5mm, có nguồn gốc từ các vật dụng bằng nhựa lớn hơn, vải tổng hợp trong quần áo và đồ nội thất, và thậm chí cả một số sản phẩm gia dụng. Chúng bay lơ lửng trong không khí từ các hoạt động như giặt quần áo tổng hợp hoặc đi trên thảm tổng hợp, và chúng cũng có trong bụi nhà. Những hạt này có thể xâm nhập vào nhà qua bao bì thực phẩm, nước uống và quá trình phân hủy các vật dụng hàng ngày, dẫn đến nguy cơ phơi nhiễm qua đường hô hấp, và việc ăn uống.

Nguồn gốc của vi nhựa trong nhà

• Sợi tổng hợp (sợi hóa học - Synthetic Fibers):

Quần áo, khăn mền, đồ nội thất, thảm và ga chải giường, gối đệm làm từ các vật liệu như polyester và nylon sẽ thải ra các sợi vi nhựa trong quá trình giặt, sử dụng và mặc.

• Phân hủy nhựa kích thước lớn:

Các vật dụng nhựa dùng một lần (bao bì, dụng cụ ăn uống) và các sản phẩm nhựa khác trong nhà có thể phân hủy thành các mảnh vi nhựa nhỏ hơn theo thời gian.

• Sản phẩm gia dụng:

Một số sản phẩm chăm sóc cá nhân (kem  tẩy  tế bào chết, kem

đánh răng) và các sản phẩm tẩy rửa có thể chứa các hạt vi nhựa.

• Thực phẩm và đồ uống:

Vật liệu đóng gói, chai nước nhựa  và   dụng cụ nấu ăn chống dính là nguồn gốc của vi nhựa có thể xâm nhập vào đồ ăn và thức uống

Cách vi nhựa xâm nhập vào nhà

• Các   hạt   lơ lửng trong không khí:

Vải tổng hợp thải ra các sợi vi nhựa và các mảnh vụn vào không khí trong các hoạt động như gấp quần áo, khiến chúng dễ dàng bị hít vào.

Bụi gia dụng:

Vi nhựa từ đồ nội thất, thảm và các nguồn khác có thể tích tụ trong bụi gia dụng, phát tán vào không khí và trên các bề mặt.

Nước và Thực phẩm bị ô nhiễm:

Vi nhựa có thể xâm nhập vào nước uống, thường là qua nước máy, và có thể được tiêu hóa qua thực phẩm bị ô nhiễm, đặc biệt là từ bao bì nhựa.

Phương thức để giảm thiểu vi nhựa

• Chọn loại vải sợi tự nhiên: Chọn quần áo, thảm và chăn ga, gối đệm làm từ sợi tự nhiên như cotton, len và lụa.
• Sử dụng túi lọc sợi nhỏ: Đặt túi lọc sợi nhỏ hoặc bụi vi nhựa vào máy giặt để giữ lại các bụi quần áo, vải vóc trước khi chúng trôi xuống cống.

• Hạn chế sử dụng nhựa dùng một lần: Thay thế các vật dụng nhựa dùng một lần bằng các vật dụng có thể tái sử dụng làm từ thủy tinh, kim loại hay tre hoặc đồ sánh.
• Lọc nước: Lắp đặt bộ lọc nước máy để giúp loại bỏ các hạt vi nhựa trong nước.
• Bảo trì nhà cửa: Thường xuyên hút bụi và lau chùi các bề mặt để giảm lượng vi nhựa từ bụi bẩn trong nhà.
• Tránh sử dụng đồ nấu nướng bằng nhựa: Sử dụng thép không gỉ, gang hoặc các vật dụng không bằng nhựa khác thay vì dùng chảo chống dính.

Nhìn chung, không khí bên ngoài có ít vi nhựa hơn không khí trong nhà, đặc biệt là vào mùa đông khi cửa sổ thường được đóng kín để giữ ấm. Vì vậy, nên định kỳ mở cửa sổ và cửa ra vào để thông gió cho không khí trong nhà và để vi nhựa thoát ra ngoài./.