Ngày nay, bánh Trung Thu rất đa dạng, từ chiếc bánh nhỏ dưới một trăm gram nhân đậu xanh đến bánh nặng 200 gram nhân thập cẩm, vi cá, trứng hột vit muối hoặc chỉ một chiếc bánh to đùng “ngũ nhơn kim thới”, đường kính hơn 15 phân, nằm chễm chệ trong một hộp gỗ sơn mài hay “sơn son thếp vàng” quá ư đặc biệt. Tất nhiên, giá cả cũng khác nhau, rẻ thì dưới 500 ngàn đồng một hộp 4 bánh, mắc thì trên năm triệu đồng. Nhưng tôi đã biết tới một chiếc bánh Trung Thu vàng - không rõ giá cao tới mức nào - ở thời tôi làm tài xế cho một người quyền thế trước năm 1975. Câu chuyện về chiếc bánh Trung Thu vàng xin được kể như sau.

Bà là một phụ nữ lanh lợi, tuổi vừa tròn 50, gương mặt có nụ cười nghiêm nghị. Người  ta gọi là “Bà Tỉnh” tuy tên cúng cơm của bà là Tư, tên trên giấy tờ thì không ai dám hỏi. Tại sao bà lại được thưa với bẩm bằng cụm từ “Bà Tỉnh” chỉ vì bà là “Tỉnh Trưởng phu nhân”.

Người đời thường nói “Một người làm quan cả họ được nhờ”, nhưng không thể áp dụng vào “ngài” Trung tá - quan đầu tỉnh của một tỉnh nằm sát biên giới Việt – Miên này, bởi những cái “được nhờ” đều nằm gọn trong tay “Bà Tỉnh”.

Ông Tỉnh trưởng rất oai phong trong chức vụ; mọi người nể vì và kính trọng qua tinh thần yêu nước, mến dân, thương thuộc cấp của ông. Tôi là tài xế của ông Tỉnh nhưng thường được bà Tỉnh sai biểu lái công  xa chở bà đi việc tư. Phận công bộc nên “dạ, dạ, vâng, vâng” để được yên thân tuy trong bụng thì không muốn!

Bà Tỉnh thường nói tôi chở bà ra mấy quận dọc biên giới, lần này khu A, lần tới khu B không được biết trước, để gặp bạn bè, người thân. Bà Tỉnh và khách gặp xem chừng “bề ngoài thật là thân mật” – mỗi lần gặp, họ ôm chầm lấy nhau, nói năng cận kề tận mặt, đúng là “tay bắt mặt mừng”; dẫu tôi đậu xe cách nơi quý bà chỉ trong cự ly bốn, năm thước cũng chẳng nghe được một tiếng nói nào. Trò chuyện xong, bà Tỉnh ngoắc tôi lại, bảo tìm chỗ mát ngồi nghỉ hoặc vào quán hàng gần đó, nếu có thì cứ tự do ăn uống no bụng “rồi bà trả tiền lại, đừng lo”. Vì phải chịu trách nhiệm về chiếc xe của Sếp nên tôi không dám đi xa, tìm chỗ nào cho khuất tầm bắt bà Tỉnh nhưng tầm mắt của tội khổng thể xa tầm nhìn ra được chiếc công xa. Lần nào cũng vậy, dù ở điểm A hay điểm B, khách của bà Tỉnh đều chuyển lên xe ông Tỉnh một vài kiện hàng, lúc thì gói nhỏ, lúc thì thùng to. Tôi thấy nhưng chỉ để bụng, không thắc mắc, phải “giả mù sa mưa”. Biết mà không nói ra là tòng phạm, nhưng biết gì để nói – loạng quạng bà méc ông, tôi chỉ còn đường đi “tác chiến”.

Thế rồi, vào một dịp Trung Thu nhằm ngày thứ Bảy, hôm đó có thể là chiều 15 tháng 8 âm lịch. Lần này bà Tỉnh bảo tôi đưa bà đi xa hơn trước – cũng dọc theo biên giới – phải phát xuất lúc 12 giờ trưa và sau gần 2 tiếng đồng hồ mới tới điểm. Bà gặp người quen (theo bà cho biết) nhưng tôi trộm nhìn thì không quen chút nào. Câu chuyện trao đổi rất mau. Một xe mang số lạ chạy tới, cặp phía hông công xa tôi lái, và chuyển qua ghế bà Tỉnh thường ngồi một chiếc “cặp-táp” da màu gụ. Bà Tỉnh xiết chặt tay người quen, hai bên từ giã; bà trở lại xe trên tay có cằm một bao bì vẽ hình Hằng Nga đang bay lên cung Quảng – tôi ướm chừng có hộp bánh Trung Thu trong đó.

Về tới dinh Tỉnh, tôi rẽ vào ngả sau, nơi căn biệt thự dành cho gia đình Tỉnh trưởng, cũng đã 5 giờ chiều. Bà đích thân ôm cặp da và trao tôi túi giấy đựng hộp bánh Trung Thu, bảo tôi mang đặt trên bàn trong phòng khách. Sếp tôi – ông Tỉnh trưởng đang ngả mình trên sô-pha gần đó, cất tiếng hỏi:

-Bà về hồi hả, anh Bảy? Cầm gì trên tay đó?

-Bẩm Tỉnh trưởng, bà sai tôi mang hộp bánh Trung Thu vào để trên bàn.

Tôi chưa nói dứt câu, ông Tỉnh trưởng đã đứng bên cạnh và nhanh tay cầm hộp bánh ra khỏi túi giấy:

-Đã bảo, gọi tội là Trung tá. Tôi thích là quan thật chứ không phải quan trên cửa miệng thiên hạ, cái đó không bền.

Ông Trung tá mở phăng hộp bánh, cầm lấy một cái và đặt gần trọn cái bánh trong miệng rồi cắn. Bất ngờ, ông kêu lên tiếng oái và càu nhàu:

-Bánh trái cái chi mà cắn muốn mẻ răng?

Ngay lúc đó bà Tỉnh bước vào vội nói cứ như là không thấy tôi vì thân người to lớn của ông che lấp hết hẳn thân hình còm cõi của tôi:

-Thì bánh vàng đó mình.

Lần đầu tiên tôi nghe và thấy bánh Trung Thu vàng. Tôi tự hỏi: “Người quyền cao chức trọng, họ biếu tặng bằng bánh Trung Thu vàng ư? Không bù cho lũ dân ngu khu đen muốn một hộp bánh rẻ tiền cho con đón trăng cũng khó”.

Bà Tỉnh khéo thật, bà “dám” đưa tôi xách hộp bánh Trung Thu vàng mà không sợ tôi đoạt mất! Mà làm sao tôi lại đoạt hộp bánh này? Thứ nhất, tôi chỉ biết đó là hộp bánh Trung Thu không hơn không kém; thứ hai, tôi ở trong rọ, trốn chạy đằng trời hoặc chỉ là thứ tép riu, đâu là thứ ma mãnh, quỷ quyệt mà dám “phổng tay bà”.

Tôi chào ông bà Tỉnh rồi bước ra ngoài, lấy xe đạp kút kít về nhà với mẹ hĩm và hai con dại – chắc vợ nhà đang chờ tôi về để hối “Bày cỗ Trung Thu đi anh, năm nay nhà mình đón trăng thế nào?”.

Đầu tuần vào dinh Tỉnh, tôi chuẩn bị xe, đổ đầy xăng, lau bóng bên ngoài, dọn sạch bên trong, rồi túc trực để chờ lệnh có thể của ông Trung tá hay của bà Tình – bà rất hãnh diện khi được gọi bằng “Bà Tỉnh”. Có lần, một người trong gia đình bà từ quê lên thăm, lanh miệng: “Con chào bà Tư”. Vậy là, không bào giờ tôi thấy chị ta lên thăm bà lần nhì. Ở đời, nhiều người thích ngồi cao, thậm chí không phải ghế của mình nhưng nếu có cơ hội trống một chút, cũng vội leo lên - không nghĩ đến lúc sẽ bị mời xuống!

Nửa giờ sau, tôi được chỉ thị chở Trung tá Tỉnh trưởng đi nha sĩ – quả thật, vì miệng “ngoạm bánh Trung Thu vàng”, răng giữa ở hàm trên bị mẻ, ông cần nha sĩ trám lại.

Khi đưa ông về lại văn phòng Tỉnh trưởng, trên xe chỉ có ông và tôi, ông chép miệng nói với tôi rất thân tình :

-Bảy a, tớ bị mẻ răng, không hiểu chuyện gì sẽ xảy ra cho tớ đây?

Tôi nghĩ ông Tỉnh nói đùa cho vui, dè đâu chỉ 40 ngày sau, Trung tá Tỉnh trưởng, Sếp tôi, được lệnh chuyển về Bộ Tổng Tham mưu “ngồi nhà mát, ăn bát sành”, có Đại tá từ đơn vị Phòng thủ Phủ Tổng thống đến thay. Thì ra, cái điềm mẻ răng báo cho ông Trung tá biết trước sự xúi quảy đến với mình. Tôi không rõ bà Tỉnh đã thu đủ vốn bỏ ra khi chồng mình nhậm chức đầu tỉnh chưa và sau bốn năm trong chức vụ của ông, bà thay ông trực tiếp thu hoạch khấm khá chừng nào? Thiệt không ai biết nổi, ngoại trừ người trong cuộc! ª

D. Đ., nhớ về 60 năm trước